Tek eşli bir ilişkide tertipli kondom kullanıyorsanız yılda bir temel açık oturum (HIV, sifiliz, klamidya, bel soğukluğu) bir çok klinisyen için yeterlidir. Birden fazlaca partneriniz var ise yada prezervatifi düzensiz kullanıyorsanız üç-altı ayda bir kontrol önerilir. Korunmasız yeni beraberlikten on gün sonrasında ilk tarama, altı hafta sonrasında “pencere dönemi” kapanınca doğrulama testi yapmak enfeksiyonları erken yakalamanın en güvenilir yoludur.
Tedavi edilen cinsel yolla bulaşan hastalıklar yine bulaşabilir mi?
Evet. Antibiyotik küründen sonrasında klamidya ya da gonore tamamen temizlense bile aynı korunmasız ilişkide bakteri tekrardan alınabilir; bağışıklık sistemi bir çok patojene karşı kalıcı kalkan geliştirmez. Tedaviden üç ay sonrasında “test of cure” yaptırmak, prezervatif alışkanlığını oturtmak ve partnerle çift kontrol paketi uygulamak ping-pong enfeksiyonu döngüsünü kırar.
Condom kullansam da başka neyle korunma kalkanı ekleyebilirim?
Lateks prezervatif HIV ve gonore bulaşını %80’den fazla azaltır, fakat HPV ve HSV temas eden cilt bölgelerinde hâlen risk yaratır. Dental dam ile oral sex bariyeri eklemek, HPV ve hepatit B aşılarını tamamlamak ve yeni partner öncesi karşılıklı kontrol neticelerini görmek “koruyucu üçlü” hâline gelir. Bu katmanlı yaklaşım, tek önleme stratejisinden fazlaca daha yüksek güvenlik sunar.
Alerji testi hangi yöntemi, hangi belirtiyi aydınlatır?
Deri prick testi, polen, ev tozu ve hayvan tüyü şeklinde solunum alerjenlerini dakikalar içinde gösterir; yama testi, nikel yada lateks kaynaklı temas dermatitini 48 saatlik cilt temasından sonrasında ortaya çıkarır. Kan temelli spesifik IgE analizi ise yumurta, süt, fıstık şeklinde gıdalara yada böcek zehrine tepki veren fakat cilt testi yapılamayan bebeklerde ve antihistaminik kesemeyen erişkinlerde net netice verir.
Alerji testi öncesinde iyi mi hazırlanmalıyım?
Antihistaminikler, burun spreyleri ve bazı soğuk algınlığı ilaçları deri testinin kızarıklık çapını bastırır; beş-yedi gün ara vermek “sahte negatif” riskini önler. Testi sabahleyin, hafifçe bir kahvaltıyla ve bolca su içerek yapmak vazovagal bayılmayı engeller. Son 24 saat aşırı spor, sauna yada güneş banyosu cildi tahriş ederek yanlış pozitiflere zemin hazırlayabileceğinden dinlenik gelmek en doğrusu olur.
Pozitif alerji testi semptomum hafifse tam eliminasyon koşul mı?
Duyarlılık tespit edilse de şikâyetler hafifçe kalıyorsa maruziyeti azaltmak bir çok vakada ilaç ihtiyacını kaldırır. Mesela düşük-orta düzey süt alerjisinde ısıtılmış süt içeren yiyecekler diyetisyen kontrolünde kademeli verilerek hoşgörü gelişimi sağlanabilir. Gereksiz engelleme gelişme geriliği yada beslenme yetersizliği riski taşır, bu yüzden alerji testi kesinlikle uzman tarafınca yorumlanmalıdır.
Check up paketimi kişisel risk profilime nazaran iyi mi özelleştiririm?
Standart hemogram-biyokimya temeldir, fakat 40 yaş üstü sigara içenlerde düşük doz akciğer BT’si, kolon kanseri öykülü bireylerde kolonoskopi, yoğun masa başı çalışanlarda D vitamini ve tiroit paneli eklemek erken tanı şansını yükseltir. Doktorunuz aile geçmişi, meslek ve yaşam tarzını bir araya getirerek “tek kalıba uyan” paket yerine size hususi bir tarama takvimi oluşturur.
Check up randevusundan ilkin nelere dikkat etmeliyim?
Sekiz saatlik açlık glukozu, lipid profili ve karaciğer enzimlerinin yanıltıcı yükselmemesi için gece yarısından sonrasında su haricinde besin alınmamalıdır. Son 48 saat yoğun egzersiz, alkol ve aşırı kafein de enzimleri geçici yükseltebilir; ara vermek sonuçların gerçekçi gelmesini sağlar. Tertipli ilaçlarınızı kesmeyin, sadece hekimi evvel bilgilendirin; bazı testler zamanı vardığında doz ayarlaması gerektirebilir.
Check up raporunda “sınırda yüksek” değerler çıkarsa hangi adımı izlemeliyim?
Toplam kolesterol 200-239 mg/dL, açlık glukozu 100-125 mg/dL şeklinde “gri alan” sonuçlar ilaca değil, yaşam seçimi revizyonuna davetiye çıkarır. Haftada 150 dakika tempolu yürüyüş, rafine şeker yerine tam tahıl, uyku-stres dengesini oluşturmak üç-altı ay içinde değerleri bir çok vakit normale çekebilir. Tekrar ölçümde rakamlar kalıcı yüksekse kardiyoloji yada endokrinoloji danışmanlığı ikinci adımdır.
