DNA onarımına yönelik çalışmalara Nobel Bilim Ödülü’ne layık görülen Prof. Dr. Aziz Sancar, beyin kanserine umut olacak yeni bir keşfe daha imza attı.

Cumhuriyet’ten Orhan Bursalı, Sancar ve ekibinin, laboratuvarlarda deneylerde fazlaca kullanılan EdU olarak malum molekülün, bilhassa beyin kanserlerinin tedavisinde kullanılabileceğini keşfettiğini yazdı.

Bulgular, Amerikan Bilimler Akademisi’nin ‘PNAS’ dergisinde gösterildi.

Habere nazaran; Prof. Dr. Sancar, keşfini başka bir gözlem üzerindeyken büyük bir tesadüf ile yapmış oldu.

“Başka bir deney yaparken karşımıza çıktı”

Sonucun pek fazlaca kişiyi mutlu edeceğini de belirten Prof. Dr. Aziz Sancar, “Bu fazlaca sürpriz bir buluş, büyük tesadüf. Başka bir gözlem yaparken birden bizi şok eden fazlaca değişik bir vaka karşımıza çıktı.” sözlerini kaydetti.

“Deneylerimiz beklenmedik sonuçlar verdi adeta bir şok yaşadık”

Makalenin ön baskısını da paylaşan Prof. Dr. Aziz Sancar’ın keşfi, özetle şu şekilde:

Sancar, İnsan Nukleotid Eksizyon Onarım Sistemi’ni (İkili Kesim) keşfetmiş ve Nobel kazanmıştı. İkili Kesim-Onarım mekanizması DNA sarmalında hasar gören kısmı (26 Nükleotidlik) kesip çıkarıyor ve yerine doğrusunu koyuyor. Böylece DNA’mız hasarsız çalışıyor.

Prof. Dr. Aziz Sancar mevzuya yönelik şu ifadeleri kullanıyor:

“Bunu kontrol tüpünde kanıtlamıştık fakat insan hücresi içinde de tam bu şekilde mi oluyordu, yoksa 26 nükleotitten daha fazlası mı çıkarılıyor ve yerine daha fazlaca nükleotid mi konuyordu, merak ettik. Bunu idrak etmek için de laboratuvar deneylerinde bildik EdU adlı molekülü kullandık. Deneylerimiz beklenmedik sonuçlar verdi adeta bir şok yaşadık, EdU molekülü, sağlam DNA’da, sanki DNA hasara uğramış benzer biçimde tesir yapıyor ve onarım mekanizmasını harekete geçiriyordu! Bu şekilde bir tesir beklemiyorduk. Sebebini araştırdık.

“EdU’nun kanser hücrelerini öldürdüğüne dair kanıtlar vardı”

Bozulmamış sağlam hücrelerin bulunmuş olduğu besi ortamına EdU molekülü koyduk ve baktık ki hücre onarım mekanizmasını çalıştırarak bu molekülü durmadan kesip çıkartıyor. Çıkarılan molekül özgür kalınca yine genoma giriyor, hücre onu yine kesip dışarı atıyor ve kör döngü bu şekilde devam ediyor. Sonunda EdU ile başa çıkamayan hücre ölüyor (apoptoz). EdU molekülünün orta derecede zehirleyici tesiri (toksik) olduğu biliniyordu. Ama bu etkinin mekanizması bir sırdı. Şimdi burada hücreyi kati iyi mi öldürdüğünü çözdük. Daha ilkin EdU’nun kanser hücrelerini öldürdüğüne dair kanıtlar vardı, sadece acayip bir halde, asla kimse bu neticeleri takip etmedi, şimdi bile laboratuvarlarda binlerce bilim insanı DNA’yı incelemek için EdU’yu kullanıyor, sadece bu molekülün DNA’da hasar yaratarak öldürücü tesir yaptığını bilmiyor.”

Beyin kanseri için umut

Kemoterapi ilaçları beyne giremezken, EdU molekülü bariyerleri aşarak beyne rahat bir halde geçmiş olduğu bilinmekte. Hal bu şekilde olunca Prof. Dr. Aziz Sancar ve ekibinin emek harcaması, kanser çalışmalarına yeni bir ışık daha yakmış oldu.

Prof. Dr. Sancar, “Madem EdU hücreleri bu şekilde hücreyi öldürüyor, eğer beyin kanseri olan bir hastaya verilirse beyine gider, bu kanserli hücrelerin DNA’sına girer ve nöronlara zarar vermeden tümörü öldürür, sonucuna vardık.” ifadeleri ile durumu özetledi.

Beyin tümörleri mevzusunda tanınmış bir profesör ile Prof. Dr. Aziz Sancar, keşif üstüne çalışmaya başlamış olacak.

Beyin tümörü

Tümör, vücudumuzda olmaması ihtiyaç duyulan bir yerde oluşan bir doku ya da herhangi bir dokunun olması ihtiyaç duyulan yerde kontrolsüz büyümesi anlamına gelir.

Her tümör öldürücü olmasa da beyin tümörlerinde beyin dokusunun istisnai bir durumu vardır. İyi huylu tümörler de beyin kafatası içinde kapalı bir odada yer aldığından öldürücü olabilmektedir.

Beyin tümörünün emareleri

İyi ya da fena huylu beyin tümörleri belli bir büyüklüğe ulaştıkları vakit kafa içinde tazyik artışına niçin olur. Beyni bir tarafa doğru itebilir ya da beynin dokusu ya da sinirlerini işgal edip fonksiyonlarını bozabilir. Belirtiler kafa içi basıncının artması ile seyreder.

Eğer baş ağrısı, apati (haraket ve mimiklerde yavaşlama) bulantı, kusma, epilepsi nöbetleri, tümörün beyinde yerleştiği yere nazaran vücudunuzun bazı bölgelerinde güçsüzlük, kişilik bozuklukları ve bazı yeteneklerinizde (hesap yapma, yazı yazma benzer biçimde) bozulma beyin tümörünün emareleri sayılır. Hormonal bozukluklar ve buna bağlı klinik semptomlar da sayılabilecek emareler arasındadır.

Beyin tümörü tedavisinin amacı, hastanın yaşam standardını bozmadan tümörle savaşmak ve ömrü olabildiğince uzatmaktır. Tümörün tipi, yerleşim yeri, hastanın yaşı, genel durumu ve hastada operasyon kararını etkileyebilecek ek problemlerin olup olmaması tedavi sürecini mühim seviyede etkilemektedir.

Ameliyata ek olarak kimi zaman kemoterapi, kimi vakit radyoterapi kimi zaman her ikisi ile kombine tedavi yapılır.

Beyin kanserlerinin tedavisi oldukça zor olsa gerek. Hastaların yaşam süresinin tedavi olsalar bile averaj 15 ay kadar olduğu bilinmektedir.

Bu niçin Prof. Dr. Aziz Sancar ve ekibinin keşfi, oldukça mühim bir gelişmedir.