Hadis alimlerinin en büyüklerinden Muhammed el-Buhârî, Hicri 13 şevvâl 194 / Miladi 21 Temmuz 810 tarihinde Buhara’da doğdu. Bundan dolayı da Buhârî nisbetiyle anılmasına neden olmuştur. Bütün ismi Ebû Abdullah Muhammed b. Ismâil b. Ibrâhim b. el-Mugîre b. Berdizbeh el-Cûfî el-Buhârî’dir. Buhârî, henüz bebek yaşta iken babası ölüm etti.
Babasından kalan miras, onun hiç kimseye fukara olmadan ilim bilmesinde yararlı oldu. On bir yaşında hadis bilmeye başladı. Ardından da on altı yaşında annesi ve kardeşi Ahmed’le birlikte hacca gitti. 825 senesinde, annesi ve kardeşi Buhârâ’ya dönerken, kendisi ilim bilmek isteğiyle Mekke’de kaldı.
18 yaşında yapıtlar yazdı
Onsekiz yaşında “Kitâbu Kadâya’s-Sahabe ve’t-Tâbiin” ile “et-Târîhü’l-Kebîr” isimli yapıtlarını yazan Buhârî, ilim bilmek için Şam, Mısır, Basra ve Bağdat’a gitti.
Ancak fazla şiir yazmadı. Savaş sporlarına alaka duydu, ata bindi, ok attı. Akranları Buhârî’den methiyeyle bahsederler. Onu methedenler arasında büyük muhaddis İmam Müslim’de vardır.
Söylenti yaydılar
Buna karşın, Buhârî’nin üstünlüğünü kıskananlar fitne çıkarmaktan geri kalmadılar ve Buhârî’nin “Kur’an yaratıktır” görüşü korunduğunu yaydılar.
Bu söylentilerden rahatsız olan Buhârî, memleketi Buhâra’ya döndü fakat burada da rahat edemedi.
Buğuya Dikteyi Halid Ibn Ahmed, çocuklarına Câmiu’s-Sahîh’i ve et-Tarih’i okutması için Buharî’yi konağına çağırdı fakat Buharî, bu öneriyi kabul etmedi. İlim meclislerinin herkese açık olduğunu, isteyenin gelerek faydalanabileceğini, ilmi valinin konağının duvarları arasına tutuklayamayacağını bildirdi. Bu vaka üzerine de Ahmed Ibn Hâlid, onu Buğuya’dan sürdü.
Bir kere bakması yeterli
İmam Buhârî, bariz bir akıl ve ezberleme kabiliyetine sahipti.
Helâl ve haram mevzusunda duyarlı idi. Hadis ilmine hizmet, bu yolla Allah’ın rızasını, Hz. Muhammed (S.A.V.)’in şefaatini kazanmaktan öte bir emel taşımıyordu. Babasından kalan serveti dahi bu yolda harcamıştı ve cömertliğiyle nam tespit etmişti. Çok Kur’an okur, çok beyhude namaz kılardı. Dedikoduya göre her üç günde bir Kur’an-ı Kerîm’i hatmederdi.
Hocaları:
Ahmed b. Hanbel, Ali b. el-Medinî, Yahya b. Maîn, İsmail b. idris el-Medînî, İshak b.
ibrahim el-Belhî, Muhammed b. Selam el-Bikendi, İbrahim b. el-Es’as, Ali b. el-Hasan b. Sekîk, Yahya b. Yahya, İbrahim b. Musa el-Hafiz, Süreyc b. en-Numan, Ebu Asim en-Nebil es-Seybânî, Muhammed b. Abdullah el-Ensârî, Abdullah b. Zübeyr el-Hamidî, El Mekrî, Abdülaziz el-Üveysî.
Öğrencileri arasinda da en tanınmışları şunlardır;
Ebu isa et-Tirmîzî, Muhammed b. Nasru’l Mervezî, Ibni Ebi Dâvud, Müslim b. Haccac ve en-Nesâi.
İmam Buhari’nin hadis titizliği
Buhârî, sahih ismiyle anılan ve içerisine yalnızca kendince sahih olduğu statik olan hadisleri koyduğu kitabını yazmakla kararların kaynaklarını tespit etmede ehemmiyetli bir hizmeti yerine getirmiştir.
Ondan sonra gelen muhaddisler, hadis çalışmalarının sınırlarını az çok tanımlamış oldular. İlim adamları, Buhârî’nin yapıtına büyük önemsediler ve özellikle sahih hadis mevzusunda onun yapıtının ortaya koyduğu reelleri ve koşulları kabul ettiler, örnek aldılar. O, hadiste odak ve hareket noktası olarak ele alındıktı. Buhârî, bu yapıtı alana getirirken çok titiz davrandı. Yapıtına aldığı hadisleri, alti çehre bin hadisin içinden tercih etti. Sahih hadislerin dışında kalan değişik hadisleri yapıtına almadı.
Câmiu’s-Sahih’te yer alan hadislerin rakamı 7275’tir. Bazı hadisler farklı kitaplarda geçmektedir. Mükerrerler çıkarıldıktan sonra geriye kalan hadis rakamı 4000’dir.
Tarihu’l Kebir: Hadis ricaline ait ehemmiyetli bir eserdir. Sahasında ilk yazılanlardandır. Buhârî, bunu henüz onsekiz yaşında iken Hz. Muhammed (S.A.V.)’in mezarı başında yazmıştır. Haydarabad’ta 1941-1954 tarihlerinde dört cilt, 1959-1963 tarihlerinde üç cilt halinde basılmıştır.
Târihu’l-Evsât: Tarihu’l Kebir’in kısaltılmasıdır.
İbni Hacer Tehzibû’t-Tehzib adlı yapıtında bundan nakiller yapmıştır.
Tarihu’s-Sagîr: Tarihu’l Kebir’in bir özetidir. 1325 yılnda Zuafâü’s-Sagîr ile birlikte Hindistan’da basılmıştır.
Kitâbu Zuafâü’s-Sagîr: Zayif ravilerin hallerinden bahseder. Hindistan’da 1323 ve 1326 tarihlerinde basılmıştır.
Et-Tarihu fi Ma’rifeti Ruvati’l-Hadîs ve Nükâti’l Âsâr ve’s Sünen ve Temyizü Sikatihim min Züafâihim ve TârihuVefâtihim: Ufak bir risâledir.
Eet-Tevârîhu’l Ensâb: Bazi bireylerin özel hallerinden bahseder.
Kitâbu’l Künâ: Râvîlerin künyelerinden bahseden bir eserdir.
İstanbul’da 1306, Kahire’de 1346, Hindistan’da 1304 senelerinde basılmıştır.
Refu’l-Yedeyn fi’s-Salati: Namazda el kaldırmakla alakalı bir risâledir. Kalküta’da 1257, Delhi’de 1299 senelerinde yayınlanmıştır.
Kitâbu’l-Kiraati Halfe’l-imam: Namazda imamın ardında okuma hakkında yazılmış bir risâledir. Hayrü’l Kelâm fi Kiraati Halfi’l Imam ismiyle Orduca çevirisi ile beraber 1299’da Delhi’de, ayrıca 1320’de Kahire’de basılmıştır.
Halku’l-Ef’ali’l-ibâd ve’r-Redd Ale’l Cehmiyye: Cehmiyye mezhebinin görüşlerini yalanlayan bir kitaptır.
