‘Küresel İstikrar’dan çarpıcı rapor… Türkiye’nin kıyı kentleri risk altında!

İSTANBUL (İGFA) –Küresel Denge Derneği’nin ‘İstanbul ve İzmir İlleri için Deniz Seviyesi Yükselmesi ve Olası Etkileri’ raporu, İstanbul’da düzenlenen görüşmede tanıtıldı.

Üç senelik bir çalışmanın sonunda hazırlanan, öncül bir emek verme olan raporun lansmanına, Küresel Denge Derneği Başkanı Dr. Nuran Talu, raporun yazarları iklim dinamiği ve ekoloji uzmanı Prof. Dr. H. Nüzhet Dalfes ile İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Sedat Avcı ve proje ekibi katıldı.

Rapor, iklim değişimi sebebiyle buzullarda yaşanmış olan erime ve buna bağlı küresel deniz seviyesindeki yükselmenin, kıyı kentlerinde fazlaca sayıda kültürel miras, toplumsal yaşam alanı ve naturel alan için bununla beraber getireceği tehlikeleri gözler önüne seriyor. Nüfus yoğunluğu, sosyoekonomik gelişmişlik ve ticari faaliyetlerin mühim merkezleri olmaları sebebiyle İstanbul ve İzmir’e odaklanan emek verme, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) en negatif senaristliği, kısaca deniz seviyesinin küresel olarak yüzyılın ortasında ortalama 0,5m, yüzyılın sonunda ise ortalama 1m yükseleceği hesabına dayanarak yapılmış oldu.

Küresel Denge Derneği Başkanı Dr. Nuran Talu açılışta yapmış olduğu konuşmada, “Çalışmaya özellikle İstanbul ve İzmir gibi en önemli kıyı şehirlerinden başladık. Böylece ulusal ve yerel karar vericiler başta olmak üzere tüm paydaşların iklim değişimi bağlantılı deniz suyu yükselmesi sorununa dikkatlerini çekmek istedik” dedi.

İSTANBUL’DA BOĞAZİÇİ TEHDİT ALTINDA

Hem coğrafi yapıları hem de komşusu oldukları denizlerin değişik özelliklere haiz olması sebebiyle İstanbul ve İzmir, deniz seviyesi yükselmesi ve fırtına kabarması vakalarından değişik düzeylerde etkilenecek. Prof. Dr. Dalfes, İstanbul’da Marmara Denizi’ne kıyısı olan ilçelerde 6 milyondan fazla insan yaşadığına dikkat çekerek şunları söylemiş oldu: “Şehirde, yüksekliği 2 metreden az olan yaklaşık 120 km2’lik bir alan risk altında. Bu, neredeyse Maltepe ve Fatih ilçelerinin toplam yüzölçümüne eşdeğer bir alan. İstanbul’un güney kıyılarının deniz seviyesindeki değişimden daha fazla etkileneceği hesaplanıyor.”

Rapora bakılırsa, İstanbul Boğazı’nın tamamımın, bilhassa de kıyılarda yer edinen konak, saray, dini ve zamanı yapıların deniz seviyesindeki değişimden etkilenmesi planlanıyor. Dolmabahçe Sarayı, Beylerbeyi Sarayı, Küçüksu Kasrı şeklinde saraylar ve Şemsi Paşa Camii, Ortaköy Camii şeklinde yapılar, etkilenme ihtimali bulunan kıymetli yapılar olarak öne çıkıyor. Bu yapıları korumak için daha kalıcı önlemler alınması lüzumlu.

Öte taraftan deniz seviyesinin yükselmesiyle beraber Göksu ve Küçüksu şeklinde akarsularda, akarsu yatağının bir bölümünün de sular altında kalması söz mevzusu. Aynı tesir, Kadıköy’deki Kurbağalıdere Vadisi’nde de planlanıyor.

İSKELELERDE TEDBİR ALINMALI

İstanbul’da deniz seviyesi yükselmesi, iskelelerde de bazı yenilemeler yapılmasını gerektirecek. Üsküdar İskelesi’nde, lodoslu havalarda oluşacak fırtına kabarmalarına karşı mühendislik tedbirleri, Kadıköy’de ise deniz seviyesinde yükselmenin arkasından yaşanabilecek fırtına kabarmaları, metro girişlerini etkileyebilir ve bunun için tedbir alınması gerekebilir. Prens Adaları’nın da bilhassa yerleşim yerlerinin bulunmuş olduğu iskele ve kıyı bölgelerinin etkilenebileceği öngörülüyor.

Fenerbahçe-Maltepe sahil şeridi de riskli bölgelerden. Deniz seviyesinin yükselmesine bağlı olarak bu kıyılarda bazı düzenlemelerin yapılması koşul.

İZMİR’DE KORDON VE KÖRFEZE DİKKAT

Prof. Dr. Avcı ise İzmir’de deniz seviyesindeki değişiklik en fazlaca İzmir Körfezi’ni etkileyeceğini altını çizdi. Bilhassa Kordon’daki rıhtımın, dalgaları kıracak ve yansıtacak şekle dönüştürülmesi mühim. Karşıyaka’da mevcut düzenlemelere ek olarak, deniz seviyesinin değişmesinden sonrasında bazı önlemlerin alınması gerek. Benzer şekilde, Karşıyaka’dan Mavikent’in batısına kadar devam eden bir set bulunsa da deniz seviyesindeki yükselme sebebiyle yeni önlemlere gerek duyulabilir.

Deniz seviyesi yükselmesinin, kıyı süresince bazı alanların sular altında kalmasına ve tuzlu suların yeraltı sularına karışmasına sebep olacağı tahmin ediliyor. Bu durum, tarımsal üretim açısından ciddi problemler yaratabilir.

Ayrıca raporda, Karadeniz’e akan akarsuların, deniz seviyesindeki değişimden kısmen etkileneceği, bunun deniz suyunun iç kısımlara ilerlemesine ve yer altı sularının tuzlanmasına sebep olabileceği uyarısında bulunuluyor.

TURİSTİK BELDELER DE SULAR ALTINDA KALABİLİR

Deniz suyu seviyelerindeki yükselme, İzmir’in dinlence beldeleri için de tehdit oluşturuyor. Güzelbahçe dahil, bazı plaj alanlarının daralması ve kıyıdaki iskele şeklinde yapıların özelliklerini kaybetmesinin söz mevzusu. Sığacık Koyu’nda tekne bağlama bölgeleri ve marina, su seviyesinden etkilenecek başlıca bölgeler içinde. Alaçatı da risk altında. Deniz seviyesindeki yükselmenin bölgede derinlik artışına sebep olması ve kıyı şeridinde de değişikliğe yol açması planlanıyor. Özdere de deniz seviyesinin yükselmesinden etkilenecek.

Türkiye’nin mühim kuş üreme alanları içinde yer edinen Gediz Deltası Kuş Cenneti de deniz seviyesi yükselmesi sebebiyle risk yaşıyor. Deniz yükselmelerinden etkilenebilecek naturel kıyılar ise Çamaltı Tuzlası, Ufak Menderes Deltası, Mavikent, Çakalburnu Dalyan ve İnciraltı Kent Ormanı.

DENİZ SUYU ATIKSULARA KARIŞIYOR

Yapılan araştırmalar sonucunda, deniz seviyesindeki değişimden kentsel alanlardaki üst yapıların yanı sıra altyapıların da etkileneceği belirlendi. Bu nedenle, her iki ildeki arıtma tesislerinin dağılımı ve meydana gelebilecek problemler detaylı bir başka emek verme ile ortaya kondu. Deniz seviyesindeki değişikliklerin atıksu şebekesinde fizyolojik hasara yol açabileceği, ek olarak verim kaybından işletme maliyetlerinin artmasına kadar değişik tesirleri olabileceği açıklandı. Arıtma sonrası oluşan atıksuda belirli oranlarda tuz kalması, bu suyun tarımsal sulamada kullanılmasının önündeki en mühim engel. Tedbir alınmadığı takdirde, daha çok deniz suyunun atıksu sistemine karışması kaçınılmaz.

İstanbul’da bulunan 16 atık su arıtma tesislerinden 12 tanesi, İzmir’deki 20 atıksu arıtma tesisinin dördü riskli olarak belirlenmiştir. Bunların içinde ehemmiyet atfedilmesi ihtiyaç duyulan, günlük ortalama 605 bin m3 kapasite ile İzmir’in en büyük arıtma tesisi olan Çiğli.

KARAR VERİCİLERE ÇAĞRI

• Günümüzdeki fırtına kabarmaları, gelecekteki deniz seviyesinin yükselmesinin ihtimaller içinde etkilerinin belirlenmesi açısından mühim ipuçları içeriyor, sadece direkt veri bulunmuyor. Bu nedenle fırtına kabarmasına dair verilerin tutulması elzem.
• Merkezi ve mahalli yönetimlerin temel şehircilik görevlerini ve hizmetlerini yerine getirebilmesi için şehirlerin, güvenli ve iklim değişiminin etkilerine dayanıklı hale gelmesi gerekiyor.
• Deniz seviyesindeki yükselme, şehirlerdeki tüm toplumsal ve ekonomik faaliyetleri etkileyecek. Raporda işaret edilen sektörler ulaşım, kültür ve gezim, emlak, konaklama, yeme-içme ile beraber atıksu arıtma suyuna bağlı olarak sıhhat.
• Diğer sektör etkilerinin araştırılması için koordineli ve kapsamlı çalışmaların ivedilikle yapılmasına gereksinim var. İklim değişiminin fazlaca katmanlı bir mevzu olarak ele alınması zorunluluk.

Raporun detaylarına ulaşmak için tıklayabilirsiniz.