sızı yapmayan bademcik irini
Bademcikler önemsememeye gelmez
Bebeklik ve çocukluk döneminde, vücudun korunmasında ehemmiyetli rol oynayan bademciklerin lüzumlu kalınmadıkça alınmaması gerekiyor. Bademcik operasyonu uygulaması son senelerde eksilse de, çocuklarda üst üste beş-altı kere bademcik irini oluşması, operasyonu gerektiren vaziyetler arasında ilk sırada yer alıyor.
Özellikle üst solunum yollarından giren mikropları tanıyarak, bedeni korunmaya hazırlamak gibi misyonları bulunan bademcilerin geliştikleri ve şahsı rahatsız ettiği gidişatlarda ne yapılması gerekir? Bademcikler alınmalı mı? Alınmamalı mı? Bunlar gibi, merak ettiğimiz mevzuları, Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Doç.
Erhun Şerbetçi anlattı.
Bademcik bedende ne fayda sağlar?
Bademcikler vücudun bağışıklık sisteminde rol oynayan lenf sisteminin, boğazda yerleşmiş dokularından bir çiftidir. Özellikle üst solunum yollarından giren mikropları tanıyarak, bedeni korunmaya hazırlamak gibi vazifeleri vardır.
Bademcik soğuktan şişermi?
Vücudun bademciğe lüzumu var mı?
Bademcikler özellikle çocukluk döneminde bedenin, hastalıklara karşı ilk korunma bölgesini oluşturur.
Yeniden bedende sindirim sisteminin bazı bölgelerinde, dalakta ve kemik iliğinde, ayrıca bedenin çok farklı yerlerine yerleşmiş olan lenf bezlerinde aynı vazifeyi yapan dokular da mevcuttur. Tam bunlara bağışıklıktan mesul lenf sistemi’ diyoruz.
Bademcikler neden şişer?
Soğuk bir şey içmek şişmesi için bir neden mi? Stres bademciği şişirir mi? Bademcikler hemen her zaman ‘damlacık enfeksiyonu’ sınan, bireyden şahsa tükürükle ve yakın temasla bulaşan mikroplar sebebiyle şişer.
Ateş, yutkunma eforluğu, yutkunurken sızı gibi eşlik eden bulgular da bulunur. Enfeksiyon bulgusu olmayan, fakat yapısal olarak büyük bademcikler de olabilir. Soğuk bir şey içilmesi, sıhhatli bir insanda rastgele bir bademcik sorununa yol açmazken, müzmin bademcik problemi olan ya da bağışıklık sisteminin cılız olduğu gidişatlarda mahallî mukavemet düşüklüğü sebebiyle hastalığa neden olabilir. Stres bademciği şişirmez, ancak mukavemet düşüklüğüne yol açarak basit hasta olmaya taban hazırlayabilir.
Geniz eti nedir, bademcikten farkı nedir?
Millet arasında geniz eti denilen “adenoid” dokusu da hakikatinde aynı bademcik gibi lenf yapısındadır ve üst solunum yolunun korunmasında rol oynar.
Bu vaziyet, bademcik operasyonuna mukayeseyle geniz etinin daha sık bir biçimde operasyon edilmesine yol açmaktadır.
Bademcik alınmalımıdır?
Bademcik alınmalı mıdır? Bademcik hep geniz eti ile birlikte mi alınır?
Özellikle bebeklik ve çocukluk döneminde bademcikler bedenin korunmasında ehemmiyetli misyon aldıkları için zorunlu şartlar dışında alınmaları uygun olmaz. Son senelerde bademcik operasyonları daha öncekisi kadar sık uygulanmamaktadır. Geniz eti çok büyükse ve çocuğun solunumunu sınırlıyorsa, ya da ilaç rehabilitasyonuyla düzelmeyen orta kulak sorunlarına yol açmış ise, fakat çocukta hiç bademcik cerahati olmuyorsa, bu vaziyette dahi bademcikler alınmayabilir, yalnızca geniz etinin alınması yeterli olur.
Operasyona ne zaman karar vermek gerekli?
– 2 sene içinde çocukta, 5–6 kezden daha fazla bademcik cerahati olması.
– Bademcik irinlerine millet arasında beta mikrobu denilen “beta hemolitik streptokok” bakterisinin neden olması.
– Çocuğun ateşli eklem ve kalp romatizması geçirmiş olması.
– Sık bademcik iltihaplanmalarının yanı sıra geniz eti ve orta kulak sorunlarının da bulunması.
– Çocukta “uyku apnesi” (uykuda soluksuz kalma nöbetleri) problemi bulunması.
– Bademciklerde ur, verem gibi değişik gidişatlarda da kesinlikle bademcik operasyonu gerekmektedir.
3-5 Yaşa Dikkat…
Beta mikrobu nedir, boğaz sıhhati açısından ehemmiyetli midir?
Beta mikrobu denilen streptokok bakterilerinin, çok sık bademcik cerahati yapma özellikleri vardır.
Bunlar çoğu defa beta streptokokların yol açtığı ateşli eklem romatizması ile beraber olur. Ailelerin, boğaz kültürlerinde beta streptokok üremesi halinde sanki paniğe kapıldıklarını sıklıkla bakmaktayız. Ancak, beta streptokoklar günümüzün gelişen sosyal ve ekonomik şartlarında yetişen çocuklarda çok daha az karmaşıklığa yol açmaktadır. Üstelik, antibiyotik çağında bu cins karmaşıklıklar hem sınırlanabilmekte hem de daha az bakılmaktadır.
Kansız bademcik operasyonu nedir?
Yakın zamana kadar ailelerin fobili düşü olan bademcik operasyonlarında, kanama tehlikesini eksiltmek için muhtelif taşıt ve teknikler tespit etmeye çalışılmıştır.
Bu yeni usulün avantajı, dokuların ayrılması safhası ile aynı anda, yara yüzeylerinin ısı ve tazyik ile kaynamasının reelleşmesidir. Böylece kanama hiç olmamakta veya çok az bakılmakta, operasyon sonrası sızı ise çok az olmaktadır.
Elektrik akımı yerine ısı enerjisi kullanılan bu usulde, ısı akışı yalnızca, dokuyu maşa gibi yakalamaya yarayan ince uçlar arasındadır ki bu uçların eni yalnızca yarım milimetre kadardır. Bu çehreden etraf dokuya oluşabilecek ısı zararı, öteki usullere göre çok eksilmektedir.
Kanamasız bir ortam sağlanmasının yanı sıra, cerrahın operasyon zamanınca tek alet kullanması ve alet neticesinde de, hipotez edileceği gibi operasyon vaktinin kısalmasını sağlar. Bu teknikle narkoz alım süresi kısalır, sızının da az olması sebebiyle, sağlık kurumunda kalış müddeti de kısalır ve hasta aynı gün taburcu edilebilir. Öteki usullerle takribî 2-3 hafta sürebilen biyolojik yara iyileşmesi, bu usulde takribî bir hafta ile sınırlıdır.
Bununla birlikte bu teknik her hastada uygun olmayabilir ve bazı hastalarda basmakalıp usulün uygulanması gerekebilir. Bademcik operasyonlarında hangi taşıt ve teknik kullanılırsa kullanılsın kanama ve sızı olabileceği öğrenilmelidir. Ayrıca her uzmanın kendi alıştığı teknik en iyi tekniktir.
Etraf dokuları yaralamaksızın, “neredeyse” kansız, sızısız veya az sızılı ve iyileşmenin kısa vakitte reelleştiği “Thermal welding” usulü ile yapılan bademcik operasyonları uygun hastalarda elit bir rehabilitasyon usulü olarak, son senelerde dünyada ve ülkemizde de son bir yıldır kullanılmaya başlanmıştır.
Bademcik Irini
(Angine)
Ağzın arka tarafında, boğaza yakın, sağda solda, iki minik badem biçiminde uzuv vardır.
Bu mikroplar, çok kere, boğazdaki girintiler ve çıkıntılar arasında hiçbir hasar vermeden, akıllı akıllı otururken bazı nedenlerin tesiri altında, günün birinde azgınlaşarak vücuda girmek istidadını gösterirler. Mikropların vücuda girme ‘ kapılarından bir tanesi de bademciklerdir.
Mikroplar bu kapılara saldırdıkları zaman, onların bedene girip dağılmalarına mani olmak için, bademciklerdeki müdafaa nizamları ile mikroplar arasında bir savaş başlar. Bu savaş sırasında, bademciklerde iltihaplanma olur.
İşte bu halin tamına (bademcik irini) derler. Bademcik cerahatlerim yapan, çok kere, boğazdaki iltihap mikroplarıdır. Bunların mikroskop altında görünüş biçimleri küçük yuvarlaktır. Kimileri, üzüm salkımı gibi, küme halinde, kimileri, yan yana dizilerek uzun zincirler teşkil etmiş bir vaziyette görünürler.
Bademcikler, bedeni mikropların atağından gözeten uzuvlardır.
(Kuşpalazı) ve (kızıl) denilen .hastalıkların mikroplarında baştan bademciklere saldırarak onları iltihaplandırırlar.
Bunlarda soğuk almak, üşümek, ıslanmak, rutubet, bitkinlik., gibi hallerdir. Bu cerahatlerin pek çoğunda bademcikler, şişer, gelişir, kıpkırmızı olurlar. Bu sırada yutkunmada güçlük başlar.
Şiddetli bir titreme veya ürperme ile ateş yükselir. İştah eksilir. Başta, boyunda, boğazda, bedenin tam oynak yerlerinde sızılar oluşur. Hastanın sesinde ve söz açıklayışında garip bir dolgunluk ve farklılık vardır.
Hasta çok bitkin ve halsizdir. Yatağa girmeye mecburi olur.
Böyle yalnız bademciklerin gelişip kızarması ile kendini gösterenlere (kırmızı bademcik cerahatleri) derler.
Fakat bunların boşlukları, girintileri, çıkıntıları içinde, yer yer, küçük, beyaz iltihap damlaları hasıl olur.
Dili pak bir kaşık sapı ve yahut (dil basacak âlet) ile bastırıp boğaza bakıldığı zaman, bademcikler üstünde, yer yer serpilmiş, küçük iltihap damlalarını bakmak kabildir. Bunda da ateş yükselir. Yutkunmada güçlükler, bedende kırıklık ve sızılar vardır. Boyunda lenfâ boğumları şişerler. El ile çene kemiğinin altında boğaz yoklanacak olursa, bir ekip şişmiş boğumlar, top top, parmakların ucunda dinlenirler.
Bademcik irini esnasında, hastanın sidiği muayene ve tahlil olunursa koyu, kırmızı renktedir ve içinde azıcık da albümin vardır.
Bu hastalık birkaç gün sürer.
Bu takdirde, yutkunma güçlükleri ziyadeleşmiştir. Boyunu çevirmek ve başı kaldırıp indirmekte çok güçlük vardır. Hastaların ateşi daha çok yükselir. Zahmetli bir hale düşerler. Dil çok paslanır. Dudaklar kuru ve kavruktur.
TEDAVİ:
Bademcik cerahati olanlar şipşak yatağa yatırılmalı, bütün bir istirahat altına alınmalıdırlar.
Yutkunmada güçlük ve hastada ateş mevcut olduğu için, besinler; süt, yoğurt, ayran, limonata, çorba, çay, ıhlamur, muhallebi, lâpa..
Ateş ve kırıklıklara karşı (Aspirine), (Kinin), (Phenacetine), (Pyra-midon) gibi ilaçlar vermek faydalıdır
Hastalara (Asidborik), (Rivanol), (Phenosa-lyl), (oxygenli su) gibi antiseptik maddeleri havi gargaralar vermek ve yahut yalnızca (hatmi) ve (ıhlamur) sular ile gargara yaptırmak münasiptir. Ağzın ve boğazın arınılması için, gargaraları sık sık ve iyi yaptırmalıdır.
Gargara suları ılık olursa daha iyidir.
Sıcak su ile nemlendirilmiş yumuşak tülbentleri dışarıdan boğaza sararak yaş ve sıcak pansumanlar yapmak, irinin acilen sönerek boğazın yumuşamasına destek eder.
Boğazın arka tarafından irini arınabilmek için buruna, damla halinde, (gomenol), (Menthol) gibi maddeleri havi ilâçlar koymak münasiptir.
Bu ilaçlara her fabrika kendisine göre özel bir ad takmakta ve bunları komprime, tablet veya ampul gibi cinsli biçimler altında ticarete çıkarmaktadır. (Biz rastgele bir kurumun reklâmını yapmış olmamak için, bunların özel isimlerini bu yapıtta yazmayacağız (Sullamid) lerin bedende irin yapan yuvarlak mikroplara pek büyük bir tesiri vardır. Bu mikroplardan ileri gelen hastalıklarda bu ilâçlar, çok silah bir tesir göstererek, hastanın acilen iyileşmesini sağlamaktadırlar.
Cerahati de bu çeşit mikroplardan ileri geldiği zaman bu hastalıkta da (Sullamid) lerden büyük faydalar bakılmaktadır.
Tam bu ilaçlar sayesinde bademcik cerahatleri, hasarlı bir ihtilât yapmağa alan kalmadan, basitlikle ve az zamanda rehabilitasyon edilebilirler.
Boğazda abse hasıl olursa, minik bir ameliye ile, abseyi açarak iltihabı akıtmak ve hastayı rahata kavuşturmak gereklidir.
Bademcik cerahatleri, bazı insanlarda, böbreklere değerek böbrek cerahatleri yapabilirler.
Şayet böbreklerde bir bozukluk bakılırsa ona göre bir rehabilitasyon yapılır.
Bademcik cerahatleri bazı insanlarda sık sık tekerrür ederler ve bunlar sık sık hasta olurlar. Böyle hastaların böbrekleri de bozulmak istidadı gösterebilir. Bu takdirde sık sık yineleyen irinlerle gelişmiş olan bademcikleri kestirip çıkartmak ve bu mikrop yuvalarından kurtulmak en münasip bir hareket olur.
.
