Bir merkez bankası dijital para ünitesi (CBDC), devlet dayanaklı fiat paranın dijital bir versiyonudur. Bu cins dijital para ünitesi bir merkez bankası tarafınca verilir ve ülkenin ulusal para ünitesine bağlıdır.
CBDC’ler en oldukca, prestiji paraya sabitlenmiş ve tıpkı kıymeti muhafazaya çalışan kripto para üniteleri olan durağan(durgun) paralara emsal. Temel fark, dünya hükümetlerinin CBDC’leri yayınlamasıdır.
Dünya genelinde 80’den fazla ülke CBDC’leri araştırıyor ya da geliştiriyor ve sürecin çeşitli aşamalarındalar. CBDC’ler kripto pazarını etkileyebileceğinden, kripto para ünitesine yatırım yapıyorsanız bu tarz şeyleri idrak etmek değerlidir.
CBDC nedir, iyi mi çalışır?
Her CBDC, bir ülkenin mevcut prestiji parasının dijital bir temsilidir ve birebir halde çalışır. Biroldukca ülke kendi CBDC’leri üstünde çalıştığından, emek verme hallerinde büyük olasılıkla farklılıklar olacaktır, lakin tıpkı temel modeli takip etmektedirler.
Ülkenin merkez bankası, federal hükümetin takviyesine haiz olan CBDC’sini çıkarır. Sonuçta, banka hesabınızdan diğer bir bankadaki bir arkadaşınızın hesabına para aktarabilirsiniz ve hepsi dijital olarak gerçekleşir. Fakat, bir CBDC ile bu tıp bir sürecin birden fazla bankadan geçmesi ve birkaç iş günü sürmesi gerekmez. Her şey neredeyse anında tek bir dijital defterde gerçekleşebilir.
Tüketiciler ayrıyeten bir CBDC kullanmak için ticari bir banka hesabına gereksinim duymazlar. Banka hesabı olmayanlar için CBDC’ler dijital olarak para geçirme etmenin bir yolunu elde edecektir.
Merkez bankası dijital para üniteleri (CBDC’ler) çeşitleri
İki tıp CBDC vardır: perakende ve toptan satış ile ikisinin ögelerini birleştiren melezler.
Perakende merkez bankası dijital para üniteleri
Perakende CBDC’ler genel halka verilir. Klasik bankacılık hizmetlerine erişemeyen tüketiciler için bilhassa yararlı olabilir. Fonlar hükümet tarafınca desteklendiğinden, banka başarısızlığı riski de yoktur.
ABD de dahil olmak suretiyle pek oldukca ülke perakende CBDC modelini izlemeyi seçti. Yaygın olarak bulunan bir CBDC’yi piyasaya devam eden birinci ülke olan Bahamalar da perakende modelini seçti.
Toptan merkez bankası dijital para üniteleri
Toptan CBDC’ler finansal kurumlar tarafınca kullanılacaktır. Bu çeşit bir CBDC, yurt içi ödemeler için verimliliği artıracak olsa da, hudut ötesi ödemeler için de oldukca yararlı olabilir.
Toptan CBDC’nin bir diğeri faydası da geliştirilmiş güvenliktir. Bu para ünitelerinin süreçleri işlemek ve kaydetmek için kullandığı dijital defter, bankacılık sahtekarlığının önlenmesine destek olabilir.
Singapur, Malezya ve Suudi Arabistan dahil olmak suretiyle birkaç ülke toptan CBDC’ye odaklanmıştır. Biroldukca ülkede banka hesabı olmayan büyük nüfus vardır ve CBDC’ler bu probleminin çözülmesine destek olabilir.
Öte taraftan, CBDC’lerin birkaç potansiyel dezavantajı da vardır:
- Bir ülkenin merkez bankası, CBDC’si üstünde tam denetime haiz olacaktır. Ne zaman büyük bir kurum oldukca fazla kullanıcı verisine haiz olsa, kapalılık sıkıntıları potansiyeli vardır.
- CBDC’lerin yakalanması zaman alacak. Nüfusun kimi üyeleri dijital para ünitelerine erişme araçlarına haiz olmayacak. Başkaları dijital para ünitelerine güvenmedikleri için isteksiz olabilir.
- Tüketicilerin perakende CBDC’lere erişimi var ise, ticari bankalar işlerinin kıymetli bir kısmını kaybedebilir. Bu, bankalar için makûs olur ve banka paylarının bedeli düşebileceğinden borsayı da etkileyebilir.
CBDC ve kripto para ünitesi
CBDC’ler kripto para ünitesi değildir. Bir kripto para ünitesi, merkezi olmayan bir dijital para ünitesidir, şu demek oluyor ki onu denetim eden merkezi bir taraf yoktur. Süreçler, halka açık, dağıtık bir defter olan bir blok zincirinde işlenir ve kaydedilir. İsminden da anlaşılacağı suretiyle, bir merkez bankası dijital para ünitesi bir merkez bankası tarafınca denetim edilir.
Kripto para ünitesi ayrıyeten CBDC’lerden oldukca daha çok kapalılık sağlar. Süreçler cüzdan adresleri vasıtasıyla gönderilir ve alınır ve bir dereceye kadar anonimliği korumak mümkündür. Bir CBDC ile merkez bankası, kullananların ve süreçlerinin bir kaydına haiz olacaktır.
Merkez bankası dijital para ünitelerine (CBDC’ler) örnekler
Birden fazla CBDC araştırma ya da geliştirme kademesindedir, lakin piyasaya sürülen birkaç tane vardır. Aşağıda, değişik ülkelerde mevcut olan ya da kontrol edilmekte olan bazı CBDC örnekleri verilmiştir:
Bahamalar, Bahama dolarının dijital bir versiyonu olan Sand Dollar‘ı piyasaya sürdü. En büyük ekonomilere sahip ülkeler ortasında Çin, CBDC’sini geliştirmede en uzağa gitti.
Nijerya, süreçleri merkezi bir blok zinciri defterine kaydeden eNaira‘yı piyasaya sürüyor. Bir CBDC başlatan birinci Afrika ülkesi.
ABD, bir CBDC başlatmanın maliyetlerini ve yararlarını araştırıyor, fakat Atlantik Konseyi’ne nazaran en büyük bankalara haiz ülkeler ortasında en geride kalan ülke.
Hala CBDC’lerin birinci basamaklarındayız, lakin bu açıkçası âlâ bir düşünce. CBDC’ler büsbütün nakit paranın yerini alamasa da, birçok ülkenin en azından bir formda kendi dijital para ünitelerini uyguladığını göreceğiz.
.
