Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri kimin eseri? Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri kitabının yazarı kimdir? Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri konusu ve anafikri nedir? Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri kitabı ne konu alıyor? Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri PDF indirme linki var mı? Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri kitabının yazarı Yusuf Akçura kimdir? İşte Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri kitabı özeti, sözleri, yorumları ve incelemesi…

Kitap Künyesi

Yazar: Yusuf Akçura

Yayın Evi: Ötüken Neşriyat

İSBN: 9786051556550

Sayfa Sayısı: 246

Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri Ne Anlatıyor? Konusu, Ana Fikri, Özeti

İlk baskısı 1940 senesinde meydana getirilen Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri, Türk Tarihinin Anahatları serisi içinde kurum, imparatorluk, inhitat ve inkıraz başlıkları altında dört fasıl halinde ele alınması planlanan Osmanlı tarihinin Yusuf Akçura’ya ısmarlanan kısmıdır. Eser, Akçura tarafınca neşredilmek suretiyle hazırlanmaya başlamış; fakat kendisinin vakitsiz vefat etmesiyle yarım kalmıştır. Yine de bu haliyle, III. Selim periyodunun çözülüş ve idarî meseleleri ile bunlara yönelik ıslahat girişimleri, Fransız İhtilâli’nin Türkiye’ye tesirleri, değişen dengelerin ağında bir taraftan İhtilâl Fransası bir taraftan Rusya ve İngiltere’yle yaşanmış olan gerilimleri titiz ayrıntılarla ele alan bir monografi olarak kıymeti takdir edilmiş, tadili ve tamamlanması ihtiyaç duyulan kısımları düzeltilip noksanları giderildikten sonrasında Türk Tarih Kurumu tarafınca eserin neşrine nezaret etmek suretiyle görevlendirilen Faik Reşit Unat’ın seçtiği haritalarla birlikte basılmıştır. Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri, bizlere, inhilal tarihimizin köklerine geçen asrın en büyük aydınlarından birinin gözüyle bakma imkânını veren önemli bir yapıt olarak kıymetini hâlâ korumaktadır.

Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri Alıntıları – Sözleri

• Ruslar, Türk tebaası olan Hristiyanları ta Birinci Petro zamanından beri metbuları olan Osmanlı Devleti aleyhine isyan ve kıyama teşvik etmekte idiler.
• Haricî düşmanların imparatorluk arazisini istilâları, XVII. yüzyıl sonlarında adım atar; daha ilkin bazı bölgeler kaybedilmiş ise de, onlara karşılık edecek fütuhat da yok değildir. Viyana ricatinden sonrasında (1683), Tuna’nın şimalindeki arazi artık kaybedilmiş anlama gelir; sadece bugün, Romanya denilen Kıt’ada, daha iki yüzyıl kadar, bazı tahavvüllerle Osmanlı hâkimiyeti muhafaza edilebilmiştir.
• Kanuni Süleyman zamanında, iktisadî ahvali muntazam olan Osmanlı Devleti’nin maliyesi de fazlaca sağlamdı. Süleyman’dan sonrasında, devletin siyasetçe olduğu şeklinde, iktisaden de mütemadî düşmüş olduğu görülür.
• Karadeniz ve Kafkas dağlarının şimalinde, ya direkt doğruya saltanat merkezinden yönetim olunan veya Osmanlı sultanlığına tâbi Kırım Hanlığı ülkesinden sayılan kıt’alar, XVIII. asrın sonlarına değin vaziyetlerini muhafaza ettiler.
• Bir devletin başka devletler nazarında kadir ve kıymeti, kuvvet ve kudretile mütenasiptir. Zayıf devletler, başka devletlerin tutku ve istilâlarına mevzu teşkil ederler. Osmanlı Devleti’nin zâfından en ziyade yararlanmak, doğrusu Osmanlı memleketlerini salgın eylemek isteyen devletler Rusya Çarlığı ile Nemçe İmparatorluğu idi.
• İktisadî cihetten Avrupa ile atbaşı birlikte gidememek, maliyece de bittabi zâfı intaç etmiş ve bu zâfı talisiz haricî harplerle dahilî iğtişaşlar büsbütün arttırmıştı.
• XIX. yüzyıl iptidasından başlatmak doğru olur. Bu dağılmanın birçok amilleri vardır; bu amillerin bizce en mühimleri şunlardır:
  1. – Garp müverrihlerinin Reformation ve Renaissance de­dikleri fikri hareketin, XV. ve XVI. asırlarda, Garpta zuhur edip yayılmış olduğu süre, medeniyetçe Hıristiyan Garba müte­fevvik bulunan İslam Şarkın ve onun aksamından bulunan Osmanlı müslüman toplumunun başka dillerle konuşup başka mezheplere doğal olarak bulunmasından dolayı, bu harekete iştirak etmemiş olması;
  2. – Garp kavimlerinin geniş denizlere seferler düzenleme edip, müstemlekeler elde ederek servet ve marifetlerini art­tırdıkları XVI. asırda, Osmanlıların bu Avrupa hareketine tamamen iştirak edememeleri;
  3. – Rönesansın, Reformasiyonun, denizaşırı kıt’alara ya­yılmanın, elhasıl yeni kurunu orta kurundan ayıran bellibaşlı hareketlerin Avrupa hıristiyan halkında husule getirmiş olduğu fikri ve bilimsel intibah ile servet artmasından neş’et eden maddi ve içsel tefevvuka umumiyetle İslam Şarkın, hususile Osmalı aleminin muvaffakıyetle karşı koyacak vasıtalardan yoksun kalması;
  4. – Büyük devletlerin cümlesi şeklinde çeşitli dinlere, mezheplere inanan, çeşitli dillerle konuşan birçok kavim
  lere hakim Osmanlı İmparatorluğunun tebaasını, maddi, içsel tesirlerle uzlaştırarak birleştirmeğe muvaffak olama­ması;
  5. – İmparatorluğun fazlaca geniş sahaya yayılmış bulun­ması, merkezi kuvvetin tüm memleketlere kat’i bir denetim yapmasını, o zamanki muhabere ve muvasala vasıtalarına nazaran olanak haricine çıkardığından, iyi ve muntazam bir idarenin kabil olamaması;
  6. – Türklerde doğal bir haslet olan salgın ve tevessü ar­zusunu, görkem ve azamet emelini doygunluk ve gittikçe geniş­liyen memleketin mu’dil idaresini temin için, o zamanki usullerle dahilden toplanan varidatın kifayet etmemesinden naşi, harp ve istilaların bir varidat membaı sayılarak. sonu gelmiyen harplere girişilmesi;
  7. – Bu mütemadi harplerin devlet bünyesini zafa uğ­rattıktan başka, barış devirlerinde yönetim ve intizamın bozul­masına bir sebep teşkil etmesi;
  8. – XVII. yüzyıl ortalarından sonrasında, harplerin varidat membaı olmaktan ziyade büyük harcamaları mucip olması;
  9. – XVII. yüzyıl sonlarındaki Viyana ricatinden itibaren harp ve barış inisiyativi artık Osmanlı Devletinin elinden çıkmış olduğundan komşu devletin ardı arası kesilmiyen taarruzlarına mukabele etmek için hazırlanmak zarureti ha­sıl olan orduların, edilmek lazımgelen harplerin derhal asla­
  bir varidat temin etmeksizin sadece devletin askeri ve iktı­sadi membalarını fazlaca daraltmağa sebep olması;
  10. – XVII. ve XVIII. asırların muvaffakıyetsiz harp­lerile, Devletin önemli varidat temin eden ve ahalisinin
  ekserisi hıristiyan olan eyaletlerinden bir kısmı elden çık­makla birlikte, devletin kudret, nüfuz, onur ve sultasının da
  fazlaca rahnedar olması;
  11. — Kanuni Süleyman zamanında temeli atılıp, Mah­mut 1. devrinde vazih ve kat’i bir biçim alan Kapitülasyonlar,
  Osmanlı Devletinin harici ticaretinde Osmanlı tebaasının fazlaca zarar görmelerini bais olduğu şeklinde, Doğu sularında Fransız
  sancağına daha sonraları Felemenklilere, Venediklilere ve İngilizlere verilen imtiyazların da Osmanlı tüccar gemilerinin inkişafına engel teşkil etmesi;
  12. – Kapitülasyonlarla gayri müslim Osmanlı tebaasının bir nevi himayesine hak kazandıklarını iddia eden ecnebi
  devletlerin tesirlerile, çeşitli mezheplere mensup hıristiyan tebaasının hükumet tarafınca idaresinde bazı müşküla­tın yüz göstermesi;
  15. – Osmanlı Devletinin zayıflamasından fırsat kabul eden ecnebi devletlerinin Kapitülasyonlarda münderiç bazı maddeleri fazla özgür tefsire başlıyarak, Osmanlı tebaası hıristi­yanları himayeye kalkışıp onları metbu devletlerine karşı itaatsizliğe teşvik etmeleri;
  14. – Fatih zamanında İstanbul Rum Patrikliğine bahş ve kayra olunan imtiyazları, Rum Patrikhanesinin mütemadiyen tevsie emek vermesi ve hıristiyan tebaanın, herhangi cins ve mez­hepten olursa olsun, cümlesi üstüne pek geniş olan sultası ile de iktifa etmiyerek, adli, yönetimsel ve hatta siyasal hususlarda da­ha geniş iddialara kalkışması;
  15. – Rum Patrikhanesinin gölgesi altında üreyip artan Fenerli Rum Beylerinin, fazlaca kez Osmanlı Devletinin harici siyasetinde ve mali işlerinde önemli mevkiler tutarak, bu kudret ve nüfuzlarını bazan Osmanlı menafiine münafi bir surette kullanmaları;
  16. – Harplerin mağlubiyetle kapanmasından dolayı, iktısaden alettevali zararlara uğrıyan Osmanlı içtimai heye­tinde husule gelen hoşnutsuzluk ve tezebzübün ve idarei
  hükumette iktısadi sıkıntılardan naşi, gittikçe artan suiistimal­lerin neticesi olarak, hükumetle ahali içinde imtizaç ve ahengin eksilmesi; alelhusus hıristiyan tebaanın gerek da­hili sıkıntılar, gerekse harici propagandalar tesirile Osmanlı
  camiasından ayrılmak emel ve arzularının kuvvetlenmesi, nihayet bunların fili hareketlere bile kalkışmaları;
  17. – Osmanlı devletinin siyasal, adli ve yönetimsel teşkilatının esaslarından kabul edilen İslam şeriatinin süre ve mekana
  gore terakki ve tekamül ettirilememesinden naşi, devleti ve
  içinde bulunan kavimleri idareden aciz kalması;
  18. – Gerek merkezde, gerekse vilayetlerde adaleti tevzi ve saltanatı temsil eden makamların şeriata ve kanuna mu­ğayir hazzı hareketlerinin artması ve binnetice zulmün, irti­
  kap ve irtişanın meydan alması;
  19. – Şeriat esaslarına gore tanzim olunan mektep ve med­reselerin, XVII. asırdan itibaren garpta gelişim eden özgür ulumu benimsiyemediğinden dolayı, müslüman Osmanlıların uygar tekamüllerine kafi derecede hizmet edememesi, hatta bu mektep ve medreselerin XV. ve XVI. asırlarda bulunmuş olduğu seviyeden aşağı düşerek ilim ve marifetçe Osmanlıların garbe nazaran geri kalmalarına sebep olması;
  20. – Garpte Rönesanstan sonrasında, üniversiteler, doğrusu med­reseler mütemadi terakki ve gelişim ettikten ve dini alakalar dan yavaş yavaş sıyrılmağa yüz tuttuktan başka, ek olarak ih­tisas mektepleri, örneğin barbin usul ve kaidelerini, gemilerin inşasını, top ve tüfek yapım ve istimalini, istihkam hafir ve tanzimini öğreten mektepler açılmış iken Osmanlı memle­ketlerinde ve umumiyetle şarkta, XVIII. yüzyıl sonlarına kadar
  bu şekilde teşebbüslerin derhal asla vaki olmaması;
  21. – Harplerde muvaffakıyetsizliklerin, idarede tezeb­züplerin, maliyede sıkıntıların, adliyede adaletsizliklerin, hü­kümdarlarda zaf ve aczin, ulum ve maarifte inhitatın doğal bir neticesi olmak suretiyle cehil ve taassubun hakim mevkie geç­mesi ve her nevi teceddüt ve terakkiye mümanaat edebile­cek bir kuvvete malik olması;
  22. – XVIII. asırda buğu kuvvetinin ve buharlı makineler, imalinin garpte keşfolunarak XIX. yüzyıl başlarından itiba­ren Oarpte servetin tezayüt ve temerküze başlaması ve bu suretle Garbin Şarka karşı korkulu bir iktısadi tefevvuk kazanması; nihayet garpte büyük endüstri sermayesinin ve buharlı büyük sanayiin mütemadiyen inkişafı esnasında, şarkın ufak ana para ve endüstri seviyesinden yükselemiye­rek, ana para ve endüstri sahasında, doğrusu siyasal ve içtimai yaşamın ruhu demek olan bir sahada, şarkın garpten fazlaca geriye kalması.
• Senelerdenberi hazırlanmış bu patlayıcı ve yıkıcı maddeler yığınına ateş veren, hadise haddi zatinde ehemmiyetsizdir: uhdesine Karamen eyaleti tevcih olunan Ragıb Paşa namında Şamlı bir dalkavuk, Padişah ve mukrariplerine hulus çakmak için, maiyetindeki kavaslarına Nizamı Cedid elbisesi giydirmeye kalkışır, bu kavaslar, bu “gavur elbisesi” giymek istemediklerinden, Boğaziçi kalelerine gidip, orada bulunan hemşerilerine yamaklara, topçu yamaklarına, (doğrusu top kullanan neferlere) Paşanın bu emri haber verirler… Bu vak’a üstüne, yamaklar içinde bir sürü şayialar deveran etmeğe adım atar; Padişah, tüm dünyayı Nizamı Cedid etmek için, Ragıp Paşaya tuğ vermiş… Paşa şimdiden nişan koymağa başlamış… Mahmud Raif Efendi de yamaklara Nizamı Cedid elbisesi giydirecekmiş… Macar tabyası zabiti Halil Haseki de bunun tatbikını etmiş imiş…
  İşte Ragıp Paşanın maiyetine Nizamı Cedid elbisesi giydirmek teşebbüsü ile bundan türeyen şayialar, ve filhakika Mahmud Raif Efendiye yamakların Nizamı Cedid şekşine ifrağı için verilmiş olan komut, yamaklar isyanını vasıtasız sebebi olmuştur.
  Halil Haseki, yamakları teskine uğraşmış ise de, meram anlatamamış ve yamaklar üstüne üşüşüp zavallı Hasekiyi, doğrusu kumandanlarını orada öldürüvermişlerdir…
  Bu vak’ayı haber alan Mahmud Bey, derhal iskeleden kayığa binip İstanbula doğru kaçmağa başlamış ise de onu da nihayet yakalayıp öldürmüşler…
• General Bonapart, Mısırda hakimiyetini temin için memleketin askeri işgalini tamamladıktan sonrasında, Suriyeye doğru ilerliyerek, Osmanlı İmparatorluğunun karadan vaki olabilecek askeri hareketine engel olmak istedi. Bundan başka Suriye, Mısırın eksiklerini tamamlıyan bir mıntaka idi: Mısırın askerlikçe muhtaç olduğu gemici ahali ile inşaat malzemesinin o zamanlarda en mühimmi olan kereste, Suriyeden tedarik olunabilirdi. Nihayet Bonapartın daima tahayyül etmiş olduğu Hindistan seferinin kara yolları da Suriyeden başlardı. Bu hayalperver general, kendisinin sonradan söylediklerine gore Suriyeden şimale ilerliyerek ve Anadoluyu yarıp geçerek İstanbula gelip Şarki Roma İmparatorluğunun kişisel saltanatı altında ihya etmeği bile düşünmüştür.
• Osmanlıların Fransızlara dostluğu, Türk seciyesine tamamile uygun bir sadakatle temadi edip giderken, Fransa Cumhuriyetinin sadakat ve dostluğa mugayir bazı hareketlerde bulunması ve nihayet bir delişmen generalinin heves ve hayaline direnme edememeksizin, fazlaca geniş ve varlıklı bir Osmanlı eyaletine saldırı etmesi, Osmanlıların Sultanını ve devlet erkanını son aşama müteessir ederek fazlaca kızdırmıştır.

Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri İncelemesi – Kişisel Yorumlar

Türk düşünce yaşamının en mühim mütefekkirlerinden Yusuf Akçura beyefendinin bakış açısından üç kıtaya hükmetmiş olan Osmanlı imparatorluğunun dağılmasındaki toplumsal ve siyasal mühim vakaları okuyorsunuz bilhassa üçüncü selim periyodu vakalar büyük yer kaplamaktadır. Tarih ilgisi olanların keyifle okuyacağı kitap. (Vural haci)

Kitap, bilhassa III. Selim periyodunu ele almaktadır. Ağırlıklı olarak devrin siyasal havasını tesis eden bir kitaptır. Dili günümüzün şartlarına gore ağır olmasına karşın gene de anlaşılabilecek bir kitap… (Nihat Yılmaztekin)

Adı üstünde; o melun devrin başları Fransız ihtilalinin tesirleri ve III.Selim periyodunu detaylarıyla özetleyen; dili fazlaca ağır bir kitap. Osmanlı’nın Düveli muazzama ve hatta valisi karşısında düşmüş olduğu utanç verici vaziyetler, diplomatik ezikliklerin normalleşmeye başladığı, kucaktan kucağa denge siyasetinin çoktan başladığı seneler? Büyük ağırlığı Cevdet Tarihine atıflı, meraklısına tavsiye. (GK)

Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri PDF indirme linki var mı?

Yusuf Akçura – Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri kitabı için internette en fazlaca meydana getirilen aramalardan birisi de Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri PDF linkidir. İnternette ücretli olarak satılan bir çok kitabın PDFleri bulunmaktadır. Ancak bu PDF’leri yasal olmayan yollarla indirmek ve kullanmak hem yasalara hem de ahlaka aykırıdır. Yayın evlerinin sitesinden PDF satılıyorsa indirebilirsiniz.

Kitabın Yazarı Yusuf Akçura Kimdir?

Yusuf Akçora, Kazanlı Yusuf Akçora (Tatarca: Yosıf Aqçura; d. 2 Aralık 1879[1] Ulyanovsk, Simbir – ö. 11 Mart 1935 İstanbul), Türkçülük akımının önde gelen temsilcilerinden olan Tatar yazar ve politika adamı.

Türk Tarih Kurumu’nun kurucu üyelerindendir. TBMM’de 2, 3 ve 4. dönem İstanbul milletvekili, 5. dönemde 1935’te Kars milletvekili olarak mecliste yer almıştır. 1904 senesinde yayımladığı Üç Tarzı Siyaset adlı makalesi Türkçülük akımının manifestosu kabul edilir.

Akçora’nın Türkçü fikir tarihindeki yeri, çağdaşı olan Ziya Gökalp’in gölgesinde kalmıştır fakat Mustafa Kemal Atatürk’ün emek harcama arkadaşı olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin kültürel yapısının oluşmasında katkıları olmuştur.

Yusuf Akçora’nın Türkçü fikirleri, Sovyetlerin çökmesi ve Orta Asya’daki Türk Devletleri’nin bağımsızlıklarına kavuşmalarıyla tekrardan güncellik kazanmıştır.

Yusuf Akçura Kitapları – Eserleri

• Üç Tarzı Siyaset
• Türkçülüğün Tarihi
• Suriye ve Filistin Mektupları
• Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri
• Siyaset ve İktisat
• Muasır Avrupa’da Siyasi ve İctimai Fikirler ve Fikri Cereyanlar
• Doğu Meselesine Dair
• Türk Devriminin Programı
• Hatıralarım
• Cengiz Han
• Darülhilafet Mektupları
• Türk Yılı 1928
• Tarih-i Siyasi
• Damolla Âlimcan el-Barudî
• Zamanımız Avrupa Siyasi Tarihi
• Mektuplarla Suriye-Filistin-Kudüs Seyahati ve Siyonizm Meselesi
• Aydınlara Düşen Vazife
• Birinci Dünya Savaşı Sonrası Rusya’da Esaret yılları
• Yeni Türk Devletlerinin Öncüleri
• Türk Cermen ve İslavların Münasebat-ı Tarihiyeleri

Yusuf Akçura Alıntıları – Sözleri

• XIX. yüzyıl iptidasından başlatmak doğru olur. Bu dağılmanın birçok amilleri vardır; bu amillerin bizce en mühimleri şunlardır:
  1. – Garp müverrihlerinin Reformation ve Renaissance de­dikleri fikri hareketin, XV. ve XVI. asırlarda, Garpta zuhur edip yayılmış olduğu süre, medeniyetçe Hıristiyan Garba müte­fevvik bulunan İslam Şarkın ve onun aksamından bulunan Osmanlı müslüman toplumunun başka dillerle konuşup başka mezheplere doğal olarak bulunmasından dolayı, bu harekete iştirak etmemiş olması;
  2. – Garp kavimlerinin geniş denizlere seferler düzenleme edip, müstemlekeler elde ederek servet ve marifetlerini art­tırdıkları XVI. asırda, Osmanlıların bu Avrupa hareketine tamamen iştirak edememeleri;
  3. – Rönesansın, Reformasiyonun, denizaşırı kıt’alara ya­yılmanın, elhasıl yeni kurunu orta kurundan ayıran bellibaşlı hareketlerin Avrupa hıristiyan halkında husule getirmiş olduğu fikri ve bilimsel intibah ile servet artmasından neş’et eden maddi ve içsel tefevvuka umumiyetle İslam Şarkın, hususile Osmalı aleminin muvaffakıyetle karşı koyacak vasıtalardan yoksun kalması;
  4. – Büyük devletlerin cümlesi şeklinde çeşitli dinlere, mezheplere inanan, çeşitli dillerle konuşan birçok kavim
  lere hakim Osmanlı İmparatorluğunun tebaasını, maddi, içsel tesirlerle uzlaştırarak birleştirmeğe muvaffak olama­ması;
  5. – İmparatorluğun fazlaca geniş sahaya yayılmış bulun­ması, merkezi kuvvetin tüm memleketlere kat’i bir denetim yapmasını, o zamanki muhabere ve muvasala vasıtalarına nazaran olanak haricine çıkardığından, iyi ve muntazam bir idarenin kabil olamaması;
  6. – Türklerde doğal bir haslet olan salgın ve tevessü ar­zusunu, görkem ve azamet emelini doygunluk ve gittikçe geniş­liyen memleketin mu’dil idaresini temin için, o zamanki usullerle dahilden toplanan varidatın kifayet etmemesinden naşi, harp ve istilaların bir varidat membaı sayılarak. sonu gelmiyen harplere girişilmesi;
  7. – Bu mütemadi harplerin devlet bünyesini zafa uğ­rattıktan başka, barış devirlerinde yönetim ve intizamın bozul­masına bir sebep teşkil etmesi;
  8. – XVII. yüzyıl ortalarından sonrasında, harplerin varidat membaı olmaktan ziyade büyük harcamaları mucip olması;
  9. – XVII. yüzyıl sonlarındaki Viyana ricatinden itibaren harp ve barış inisiyativi artık Osmanlı Devletinin elinden çıkmış olduğundan komşu devletin ardı arası kesilmiyen taarruzlarına mukabele etmek için hazırlanmak zarureti ha­sıl olan orduların, edilmek lazımgelen harplerin derhal asla­
  bir varidat temin etmeksizin sadece devletin askeri ve iktı­sadi membalarını fazlaca daraltmağa sebep olması;
  10. – XVII. ve XVIII. asırların muvaffakıyetsiz harp­lerile, Devletin önemli varidat temin eden ve ahalisinin
  ekserisi hıristiyan olan eyaletlerinden bir kısmı elden çık­makla birlikte, devletin kudret, nüfuz, onur ve sultasının da
  fazlaca rahnedar olması;
  11. — Kanuni Süleyman zamanında temeli atılıp, Mah­mut 1. devrinde vazih ve kat’i bir biçim alan Kapitülasyonlar,
  Osmanlı Devletinin harici ticaretinde Osmanlı tebaasının fazlaca zarar görmelerini bais olduğu şeklinde, Doğu sularında Fransız
  sancağına daha sonraları Felemenklilere, Venediklilere ve İngilizlere verilen imtiyazların da Osmanlı tüccar gemilerinin inkişafına engel teşkil etmesi;
  12. – Kapitülasyonlarla gayri müslim Osmanlı tebaasının bir nevi himayesine hak kazandıklarını iddia eden ecnebi
  devletlerin tesirlerile, çeşitli mezheplere mensup hıristiyan tebaasının hükumet tarafınca idaresinde bazı müşküla­tın yüz göstermesi;
  15. – Osmanlı Devletinin zayıflamasından fırsat kabul eden ecnebi devletlerinin Kapitülasyonlarda münderiç bazı maddeleri fazla özgür tefsire başlıyarak, Osmanlı tebaası hıristi­yanları himayeye kalkışıp onları metbu devletlerine karşı itaatsizliğe teşvik etmeleri;
  14. – Fatih zamanında İstanbul Rum Patrikliğine bahş ve kayra olunan imtiyazları, Rum Patrikhanesinin mütemadiyen tevsie emek vermesi ve hıristiyan tebaanın, herhangi cins ve mez­hepten olursa olsun, cümlesi üstüne pek geniş olan sultası ile de iktifa etmiyerek, adli, yönetimsel ve hatta siyasal hususlarda da­ha geniş iddialara kalkışması;
  15. – Rum Patrikhanesinin gölgesi altında üreyip artan Fenerli Rum Beylerinin, fazlaca kez Osmanlı Devletinin harici siyasetinde ve mali işlerinde önemli mevkiler tutarak, bu kudret ve nüfuzlarını bazan Osmanlı menafiine münafi bir surette kullanmaları;
  16. – Harplerin mağlubiyetle kapanmasından dolayı, iktısaden alettevali zararlara uğrıyan Osmanlı içtimai heye­tinde husule gelen hoşnutsuzluk ve tezebzübün ve idarei
  hükumette iktısadi sıkıntılardan naşi, gittikçe artan suiistimal­lerin neticesi olarak, hükumetle ahali içinde imtizaç ve ahengin eksilmesi; alelhusus hıristiyan tebaanın gerek da­hili sıkıntılar, gerekse harici propagandalar tesirile Osmanlı
  camiasından ayrılmak emel ve arzularının kuvvetlenmesi, nihayet bunların fili hareketlere bile kalkışmaları;
  17. – Osmanlı devletinin siyasal, adli ve yönetimsel teşkilatının esaslarından kabul edilen İslam şeriatinin süre ve mekana
  gore terakki ve tekamül ettirilememesinden naşi, devleti ve
  içinde bulunan kavimleri idareden aciz kalması;
  18. – Gerek merkezde, gerekse vilayetlerde adaleti tevzi ve saltanatı temsil eden makamların şeriata ve kanuna mu­ğayir hazzı hareketlerinin artması ve binnetice zulmün, irti­
  kap ve irtişanın meydan alması;
  19. – Şeriat esaslarına gore tanzim olunan mektep ve med­reselerin, XVII. asırdan itibaren garpta gelişim eden özgür ulumu benimsiyemediğinden dolayı, müslüman Osmanlıların uygar tekamüllerine kafi derecede hizmet edememesi, hatta bu mektep ve medreselerin XV. ve XVI. asırlarda bulunmuş olduğu seviyeden aşağı düşerek ilim ve marifetçe Osmanlıların garbe nazaran geri kalmalarına sebep olması;
  20. – Garpte Rönesanstan sonrasında, üniversiteler, doğrusu med­reseler mütemadi terakki ve gelişim ettikten ve dini alakalar dan yavaş yavaş sıyrılmağa yüz tuttuktan başka, ek olarak ih­tisas mektepleri, örneğin barbin usul ve kaidelerini, gemilerin inşasını, top ve tüfek yapım ve istimalini, istihkam hafir ve tanzimini öğreten mektepler açılmış iken Osmanlı memle­ketlerinde ve umumiyetle şarkta, XVIII. yüzyıl sonlarına kadar
  bu şekilde teşebbüslerin derhal asla vaki olmaması;
  21. – Harplerde muvaffakıyetsizliklerin, idarede tezeb­züplerin, maliyede sıkıntıların, adliyede adaletsizliklerin, hü­kümdarlarda zaf ve aczin, ulum ve maarifte inhitatın doğal bir neticesi olmak suretiyle cehil ve taassubun hakim mevkie geç­mesi ve her nevi teceddüt ve terakkiye mümanaat edebile­cek bir kuvvete malik olması;
  22. – XVIII. asırda buğu kuvvetinin ve buharlı makineler, imalinin garpte keşfolunarak XIX. yüzyıl başlarından itiba­ren Oarpte servetin tezayüt ve temerküze başlaması ve bu suretle Garbin Şarka karşı korkulu bir iktısadi tefevvuk kazanması; nihayet garpte büyük endüstri sermayesinin ve buharlı büyük sanayiin mütemadiyen inkişafı esnasında, şarkın ufak ana para ve endüstri seviyesinden yükselemiye­rek, ana para ve endüstri sahasında, doğrusu siyasal ve içtimai yaşamın ruhu demek olan bir sahada, şarkın garpten fazlaca geriye kalması. (Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri)
• Emperyalistlerin “ Doğu meselesi” adını verdikleri sorun , O’na ( Yusuf Akçura’ya) gore, Mazlumlar Dünyasından bakılmış olduğu süre “ Batı Meselesi” idi. (Türk Devriminin Programı)
• Cengiz, Türklerin en güzîde bir sıfatı olan tab’-ı selîme [doğru/sağlam karaktere], kavrayışlı nazara kemâlen mâliktir. (Cengiz Han)
• Kadîm ve köhne bir uygarlık sâhibi olan İranîler gürültülü cenkten çekilip fikrî uğraşılarla ve malî ve ticarî işlerle meşgul oluyorlar, Sâmî asıllı Araplar ise akıllara şaşkınlık veren ilk genişlemeleri ile kazandıkları servet ve refahtan zevkyâb olmayı harb ve darb ile iştigale tercih ediyorlardı. Sanatı askerlik olan Türk’e ulaşınca, o, dövüşten asla bıkmıyordu. (Doğu Meselesine Dair)
• Arap genci ile benim İslâm’ı algılamamız içinde fazlaca büyük bir fark vardır.
  O, İslam’ı, Yahudilik şeklinde ulusal bir din olarak düşünmekte, bense umumi, cihanşümul (beşerî) bir din olarak anlıyorum.
  Arap da İslâm’ın tüm insanlığa yayılmasını fazlaca istiyor; sadece, hem de “ Araplık da Yayılsın!…” diyor; “ Müslüman olan hepimiz Arap olsun, tüm İslâm dünyası bir Arap imparatorluğuna bağlansın “ diyor. (Mektuplarla Suriye-Filistin-Kudüs Seyahati ve Siyonizm Meselesi)
• ‘’Hanımlar, Efendiler!
  İçinde yaşadığımız büyük zamanı devreyi kişiliğinde cisimleştiren Büyük Adam’ın komut ve kumandası altında birleşen harp erleri, Türk milletinin yaşamını muhafaza içgüdüsünü dahiyane yönetim ederek, şahidi olduğumuz askeri zaferleri temin ettiler. O Büyük insanın etrafına toplanan tam şuurlu, açık kanaatli aydınlar da, gene milletin yaşamını muhafaza içgüdüsüne dayanarak uygar Türk devletini kurabilirler. Türk aydınlarının bugünkü vazifesi, işte bu çok büyük işe el birliğiyle, dağılmaksızın sarılmak ve yan çizmelere kapılmaksızın birlik halinde çalışmaktır.’’ (Aydınlara Düşen Vazife)
• Driyo diyor ki:
  “16. yüzyıl Türklerin büyük asrıdır. Adriyatik Denizi’nden Ganj’a, Bengale Körfezi’ne, cenubi Rusya isteplerinden, Türkistan’dan Arabistan ve Sahra kumluklarına kadar çeşitli Türk kabileleri kendilerine Garp İmparatorluğu’ndan da, Makedonya İmparatorluğu’ndan da vasi bir İmparatorluk kurdular.” (Doğu Meselesine Dair)
• Evvelde beri Suriye halkının ahlâkının fena bulunduğunu işitiyordum. Bunlara aldatıcı, dolandırıcı, hilleci diyorlar. Seyahate gidenlere, insanı suya batırmayan, ateşte yakmayan dualıklar kadar lüzumlu bir kitap, “seyahat rehberi”nde bu mevzuda şu şekilde yazıyor: Kalabalık yerlerde cüzdanınıza haiz olunuz, bir şey satın alırken pazarlık yapın, geri verilen paranın doğru olduğuna, düzmece olmadığına dikkat edin… Ve başka şeyler yazmakta. (Suriye ve Filistin Mektupları)
• Türklerin büyük çoğunluğu geçmişlerini unutmuşlardır. Bu nedenledir ki, her şeyden ilkin bir ulusal şuur uyandırmak ve yaratmak gerekecektir. (Üç Tarzı Siyaset)
• Bugün de olduğu suretiyle, ufak evlatları evlerinden büyükçe bir şahıs refakatinde mektebe götürüp getirmek, medresede aynı yaşlarındaki evlatların istirahat ve oyunlarına, birbirlerine olan davranışlarına dikkat ve nezaret etmek, nihayet ders sonunda evlerine iletip teslim etmek şeklinde nizamlar doğal o zamanlar asla yoktu. (Damolla Âlimcan el-Barudî)
• İnsan, gerçek kitap olan doğa ve eşyayı okuyup ondan bilimsel keşfedebilmeli; yazıya, söze bağlanıp tutsak kalmamalı, özetlemek gerekirse her kişinin ideali bizzat kaşif olmak, insaniyete yararlı bir düşünce yada şey buluş etmek olmalıdır. (Damolla Âlimcan el-Barudî)
• yaşam esasen zindan değil mi!.. (Hatıralarım)
• “Muharebelerde taraflar birbirine asla acımaz; muharebeye aşure dağıtmak için gidilmez.” (Cengiz Han)
• Seccadeyle alnım arası yazılan tüm dilekçeler yanıtsız kaldı. (Hatıralarım)
• Karadeniz ve Kafkas dağlarının şimalinde, ya direkt doğruya saltanat merkezinden yönetim olunan veya Osmanlı sultanlığına tâbi Kırım Hanlığı ülkesinden sayılan kıt’alar, XVIII. asrın sonlarına değin vaziyetlerini muhafaza ettiler. (Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri)
• Her yaşam,sadece öteki hayatları bitirmekle sadece devam edebilir.İşte bu “tenazû-ı bekâ”,”cidal-i yaşam” şeklinde çeşitli suretlerle lisanımıza geçen “Struggle for life” kanun-ı azîm-i doğal olarak’yyesidir. (Doğu Meselesine Dair)
• İnsan esasen neyi ararsa çoğunlukla onu bulur! (Türk Devriminin Programı)
• İnsan esasen neyi ararsa çoğunlukla onu bulur! (Türk Devriminin Programı)
• “Birtakım kûteh nazarların(kısa görüşlerin) işbu beyânâtıma bir nazar-ı hayretle bakacaklarını iyi biliyorum;fakat süre bu sözleri şerh ve tefsîr edince,erbâb-ı zekâ (zeka sahipleri), şu sözlerin ne kadar doğru bulunduğunu elbet tasdîk edecektir.” (Türkçülüğün Tarihi)
• Darbe-i devlet, bir devlette mevcut kuvvetlerden birisinin, meselâ: hükümdârın, ya da millet meclisinin (yâhut ordunun ve sâir) yasanın kendisine verdiği hukukun dışına çıkıp, bir harekette olmasına denir. (Darülhilafet Mektupları)