RİZELİ TUZCUOĞLU AİLESİNDE UNUTULMAZ İKİ PORTRE

TUZCUOĞLU HALİT AĞA VE DURSUN (TOSUN) TUZCU

Babadan oğula intikal ederek gelen Rize Ayanlığı dolayısıyla Tuzcuoğullarının bununla beraber asker toplama ve bu kuvvetlerle sınırların korunmasında ve asayişin sağlanmasında da görevli idiler. Tuzcuoğlu ailesinin mülkü olan ve Rize’de genel park olarak kullanılan yer deniz kıyısındaydı ve üstünde yapılar vardı. Fakat Ruslar işgal esnasında iki kişilik ufak deniz uçaklarının yanaşabilmesi için bu binaları yıktılar ve burasını meydan haline getirdiler. Rize kent merkezinde yer edinen Tuzcuoğlu Memişağa Parkı Rizeli Tuzcuoğlu ailesinin evladı Memiş Ağa tarafınca seneler ilkin Rize Belediyesi’ne bağışlanmıştı. Tuzcuoğulları Rize için yararlı işlere imza atmış insanları yetiştiren bir ailedir. Bu yazımızda Rize ilinin ve ülkemizin kurtuluşuna gönül veren Tuzcuoğlu Halit Ağa ve Rize siyasetinin 1950 / 60’lı yıllarının renkli adı Dursun (Tosun) Tuzcu’ya yer vereceğim.

GÖNÜLLÜ VATAN FEDAİSİ

Milli Savaşım döneminde Trabzon Savunma-i Hukuku Milliye Cemiyetinin Rize Şubesi’nde yer edinen Tuzcuoğlu Halit Ağa, Sakarya’ ya gönderilecek gönüllülerin toplanması, donatılması ve götürülmesinde de birinci derecede rol aldı. Rize’den toplanan gönüllülerden bir grubun başlangıcında İzmit-Kandıra bölgesine giden Halit Ağa, 14 Mayıs 1921′ de kurulan 41. Alayda, İpsiz Recep Müfrezesi ile beraber 3. Tabur olarak yer aldılar. 3.Tabur içinde bir birliğin komutanı olarak Sakarya savaşı ve Büyük Taarruza katılan Halit Ağa’nın, büyük cesareti ve kahramanlık gösterdi. Sakarya savaşı esnasında Yunan ordusuna geceleri devamlı baskın düzenleniyordu. Bu baskınlar için çoğu zaman “ gönüllü fedai grupları” seçilirdi. Ancak bu işi en iyi bilen ve meydana getiren da “Karadeniz uşakları” idi. 22 gün ve 22 gece aralıksız devam eden bu meydan muharebesinde dinlenmede bulunan Tuzcuoğlu Halit Ağa grubu, gene dinlenmede olan bir Yunan birliğini basmak için gönüllü oldular.

KİMSEYİ GERİDE BIRAKMADI

Keşif kollarının bildirdiğine nazaran bulundukları noktaya 500-600 m. mesafedeki Yunan birliğini basmak için Rizeli gönüllüler silahlarını denetim edip helâlleşirler. Çete Yunanlıları baskına uğrattı. El bombası olanlar el bombalarını attı, olmayanlar mavzerlerini konuşturdu. Yunanlılar neye uğradıklarını şaşırdılar. Oldukça geçmeden başlamış olan karşı ateş üstüne çete çekilmeye başladı. Çeteden vurulanlar oldu. Komutanları Tuzcuoğlu Halit Ağa idi. Halit Ağa, yanında yaralanan Karadenizli gönüllüleri orada bırakmadı. Yunanlılar vurulup yaralanan gönüllüleri fazlaca ağır işkence ederek öldürüyor. “Bırak beni git Halit Ağa, beni taşıyamazsın. Yunan geliyor. Kendini kurtar” ısrarına karşın Halit Ağa kimseyi geri de bırakmıyordu. Evet onlar dostlarını cephede terk etmedi. Sırtlayıp götürdü. Yalnızca dostlarını değil, ülkeyi milleti de…

Büyük Taarruza da katılan Halit Ağa zaferden sonrasında Rize’ ye döndü. 1936 senesinde öldü. Mezarı Rize’ de aile kabristanlığındadır.

TUZCUOĞLU HALİT AĞA’DAN HATIRALAR

EŞKİYAYI ASKERE SEVK ETTİRİYOR KAHRAMAN YAPIYOR

93 Harbi’nin cereyan etmiş olduğu seneler. 1877-1878 yılları. Rize bölgesinde eşkıyalar halkı fazlaca rahatsız ediyor. Soygun vakaları halkı iyice bezdirmiş durumda. Eşkıyalar halktan devamlı haraç alıyor. Zamanın yönetimi eşkıyalarla başa çıkamıyor, daha doğrusu eşkıyaları yakalayamıyor. Bu yüzden yönetim Halit Ağa’ya başvuruyor. O tarihlerde genç yaşta olan Halit Ağa, eşkıyaların yoğunlaştığı Kurayı Seba’ya bugünkü adıyla, İkizdere’ye gidiyor. Bölgede sözü geçen Ekşioğlu Hafız Nusreti buluyor. Onun vasıtasıyla eşkıyalarla bağlantı kuruluyor. Yapılan temaslar sonunda Hafız Nusret “Onları ben götürüp teslim edeyim ama, cezalandırmasınlar, askere göndersinler” diyor. Halit Ağa bu şartı dönemin mutasarrıfına intikal ettiriyor. Mutasarrıf şartı kabul ediyor; böylece antak kalma yapılır. 93 savaşı devam ediyor. Eşkıyalar Mehmet, Mehmet’in amca evlatları Hasan, Hüseyin kardeşler ve ötekiler Rus sınırına, cepheye sevk ediliyor. Rus cephesinde, Hasan, Hüseyin kardeşler Ruslarla savaşıyor, büyük kahramanlık gösteriyorlar, Ruslara büyük zayiat verdiriyorlar. Savaş esnasında Hasan, Hüseyin kardeşler şehit oluyorlar. Şehit kardeşler Hasan, Hüseyin Borçka’da gömüldüler. İki şehit kardeşin mezarı bölgede ziyaret yeridir. Halk iki şehidin mezarını ziyaret eder.

Halit Ağa son yıllarda dünyadan elini eteğini çekmişti. Sakin bir yaşam, yaşardı. 20-25 kadar küpeli keçisi vardı. Bu keçilerin çenelerinin altında aşağıya doğru uzamış küpeye benzer et parçaları olurdu. Halit Ağa bu keçileri çobanla beraber gezdirir, otlatırdı. Gününü bu şekilde geçirirdi.

RİZE’NİN MEŞHUR HALİT AĞA KİRAZI

Halit Ağa, İstanbul’dan, Beylerbeyi Sarayı’ndan Rize’ye bir kiraz fidanı getirdi, bahçesine dikti ve çoğalttı. Başkaları ondan, bu kirazdan fidan aldılar, bahçelerine diktiler. Böylece kiraz Rize’ye mal oldu. Bu kiraza Halit Ağa kirazı derler. Günümüzde bu kiraz Rize’de bu isimle anılır. Kirazın bir özelliği vardır. Sapıyla ucu içinde kahverengi bir çizgi bulunur. Bu çizgi başka kirazlarda yoktur. Bu kiraz günümüzde Rize’de Halit Ağa kirazı adıyla satılır.

RİZE SİYASETİNİN RENKLİ İSMİ: TOSUN TUZCU

Dursun Tuzcu Rize politika tarihinin renkli isimlerinden biridir. Demokrat Parti de sevilen çevresi olan bir insandı. Fiziki yapısından dolayı kendisi Tosun Tuzcu diye anılırdı. Demokrat Parti’nin Rize’de teşkilatlanmasında ve il yönetimlerinde vazife yapmış oldu. Devrin Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes, Bakan Ahmet Tevfik İleri, Milletvekili Osman Kavrakoğlu’nun Rize seyahatlerinde mitinglerinde en ön tarafta yer alırdı.

TUCUOĞLUKONAĞI’NDA YAŞADI

1907 senesinde Rize’de hayata merhaba dedi. Dedesi Tuzcuoğlu Hurşit, babası Hafız Hüsnü, anası ise İsmail ağanın kızı Emine’dir. Mehmet Sabri, Nadide, Ali Rıza, İsmail Hakkı, Dursun (Tosun), Mürrüvet, Salihe, Gülizar, Hurşit, Merzuka isminde on kardeşli bir ailenin çocuğudur. Rize ilinin ünlü Tuzcuoğlu Konağı’nda yaşamıştır. Rize’de Beş Ev isminde kitabın yazarı Necati Şen kitabında yer verdiği beş evden biri Tuzcuoğlu Konağı’dır. Şen kitabın hazırlanması aşamasında Tosun Tuzcu’nun bilgilerinden yararlanmıştır. Ayrıca Mahmut Goloğlu, Erzurum Kongresi isminde eserinde Milli Mücadeleye güç katan Rizelilere yer vermiş, detayları Tosun Tuzcu’dan almıştır. 1979 senesinde Rize’de vefat etmiştir.

*Kaynak

Erzurum Kongresi Mahmut Goloğlu Nüve Matbaası 1968

Rize’de Beş Ev Necati Şen Fono Matbaası 1967

Rize Tarihi Ali Taşpınar Kişi Baskısı 2004

Rize Çayeli Hatıraları 1 Süleyman Kazmaz Birlik Matbaası 2010

*Kurtuluşuna gönül veren Tuzcuoğlu Halit Ağa’yı ve Rize siyasetinin renkli adı Dursun (Tosun) Tuzcu’yu rahmet ve saygıyla anarken, bilgilere ulaşmama katkı elde eden Ahmet Tuzcu kardeşime teşekkür ediyorum. Başta Rize’de sevilen sayılan ve esnaflık meydana getiren Hasan Tuzcu ve Yavuz Tuzcu ağabeylerim başta olmak suretiyle Tuzcuoğlu aile bireylerine sıhhat ve mutluluk arzuluyorum.

Fatih Sultan KAR / İST.