Genel

Türk Haritacılık Tarihi ve Ünlü Türk Haritacılar Hakkında Bilgi

turk haritacilik tarihi ve unlu turk haritacilar hakkinda bilgi 6239922bbfd6d

Türk Haritacılık Tarihi ve Ünlü Türk Haritacılar Hakkında Bilgi

ESKİ TÜRKLERDE VE OSMANLILARDA HARİTACILIK

1076 senesinde KAŞGARLI MAHMUD (El Kaşgarî) “Divanü-Lügat-it-Türk” (Türkçe Lügat) adlı bir eserinde bir dünya haritası çizmiştir.
Batıda ise Volga akarsusunu fazla geçmemektedir. Dünyanın tepsi gibi düz ve yuvarlak olduğu kabul edilen bu dünya haritası, muhtelif ülkelerin birbirlerine göre konumu belirtilmiş bir taslak görünümündedir. O zamanki başşehir Balasagun ise haritanın merkezindedir. Haritanın yazılara göre üst tarafı güneşin doğduğu doğrultu olan doğu seçilmişti.

Karadeniz ve Marmara’nın 1400 senelerinde dahi Venedikliler ve Cenevizliler tarafından elle yapılmış haritaları vardır.
1460 senesinde ise Güney Avrupa haritası yapmıştır.

EL İSTAHRİ (Ebu İshak İbrahim bin Muhammed el Farisi el İstahri) (15. asır), “Kitab al Masalik val Mamalik” (Masallar ve Ülkeler) adlı eserinde dünyanın muhtelif yerlerine ait 20 harita vardır. Bu kitap takribî 1460 senelerinde Karakoyunlu Türkmen İmparatorluğu Şehzadesi Pir Budak zamanında yazılmıştır.
Türk Amirali PİRİ REİS (1470-1554) Osmanlı Donanmasının egemen olduğu denizlere ait “Kitab-ı Bahriye” isminde yazdığı kitapta muhtelif liman, koy, körfez, kıyı, kale vb.
24 parçadan alana gelen bu haritanın 65 x 90 cm.lik bir paftası Topkapı müzesindedir. Colombus’un 1489 tarihli bir haritasından da yararlandığını açıklayan Piri Reis’in bu tarihte Amerika’nın içerlerini ve güney kutbundaki dağları da gösteren bu haritayı nasıl yaptığı bilim adamlarınca merak mevzusu olmuştur. Bu haritayı 1517 senesinde Mısır’da Yavuz Sultan Selim’e ibraz etmiştir. Bu harita 1929 senesinde Topkapı Müzesinin, Daha Önceki Yapıtlar Müzesi haline getirildiği sırada Ulusal Müzeler Müdürü Halil ELDEM tarafından bulunmuş ve Alman Doğu bilimleri uzmanı KAHLE ile birlikte araştırılmıştır.
Hürmüz kalesinin abluka etilmesinde uğradığı kötüle çehresinden katledildi.

MATRAKÇI NASUH (Vefatı 1533) haritacı kavrayışı minyatüre uygulayan ilk ressamdır. Sopa veya demirci çekici ile yapılan ve bir çeşit harp oyunu olan matrak (Mitrak) oyunu mucididir. Menazil (Hedefler) adlı eserinde 16. asırda yapılmış Anadolu atlası vardır. “Umdet’ül – Hisap” (Hesabın Prensipleri) adında bir eseri (1517) ve “Beyan-Menazil-i Sefer-i Irakeyn” adındaki kitabında Kanunî’nin 1534’de Irak seferine katılarak İstanbul – Tebriz – Bağdat – Tebriz – Diyarbakır – Halep – İstanbul geçkisi üzerinde fethedilen yerleri, kaleleri ad ve hoş haritalarla anlatır.

 

Piri Reis’in Amerika Haritası (1513)


Kanuni Sultan Süleyman saltanatı sıralarında devlet hizmetine giren Sinoplu bir aileye üye, sonradan Amiral olan SEYDİ ALİ REİS (? – 1563) deniz astronomisini ve deniz coğrafyasını harika öğrenen bir alimdi.
Ancak bazı sebeplerden dolayı dört senelik (1553-1557) uzun ve serüvenli bir yolculuktan sonra Edirne’ye dönebilmiştir. Bu seyahati Bursa – Konya – Kayseri – Halep – Urfa – Musul – Bağdat – Basra – Hürmüz Boğazı – Ahmadabad – Delhi – Lahor – Kabil – Semerkand – Buğuya – Farab – Merv – Tus – Nişabür – Bağdat – Musul – Mardin – Diyarbakır- Sivas – Ankara – İstanbul – Edirne geçkisini izleyerek Arapça ve Farsça’dan yaptığı derlemelerle “Mirat-ül Memalik” (Ülkelerin Aynası) isimli eseri yazmıştır.
1554’de Amhedabad’ta yazdığı “Mohit” (Okyanus) muhtelif batı dillerine çevrilmiştir. 10 kısımlık bu kitapta güzergah tespit etme, azimut ve yıldızların yüksekliklerinin hesabı, zaman hesabı, takvim, Güneş ve Ay’a bağlı belirlenen seneler, denizcilikte ehemmiyetli bazı yıldızların doğmaları, batmaları ve isimleri, ünlü limanlarla adaların enlemleri, astronomiye ait bilgiler ve bazı limanların arasındaki uzaklıklar, Hind Okyanusundaki ismeler, kıyılar, rüzgarlar, ünlü limanlar ve topografik coğrafya konularını kapsamaktadır.
Seydi Ali Reis yerin yuvarlak olduğunu, dağların yüksekliğinin yerin yuvarlaklığını bozmayacağını açıklamış ve yer yarıçapının 1545 fersah olduğunu yazmış, ağır cisimlerin yerin merkezine doğru düştüklerini ilave etmiştir. Ancak yerin günlük hareketini kabul etmediğini göstermek için de o zamana kadar ileri sürülen delilleri açıklamıştır.

Osmanlı korsan reislerinden olan ve daha sonra Osmanlı Donanması Hassa Reisleri arasına katılan ALİ MACAR REİS tarafından 1567’de dokuz ceylan derisi üzerine çizilen 31 x 43 cm.
Ali Macar Reis’in eserleri 1935’de cumhuriyetin kültür yayınlarından biri olarak basılmıştır.

Büyük Türk gezgincilerinden MEHMET AŞIK (1555 – ?) 21 yaşında geziye çıkarak 25 sene içinde bir çok ülke dolaşmış ve gezi anekdotları 1595’de “Menazır-ül Avalim” (Dünyanın görünümü) ismiyle basılmıştır. 1590’da Menemenli MEHMET REİS’in çizdiği bir Akdeniz haritası Venedik’te Correr Müzesi’ndedir. Eş biçimde 16. asırda Tunus’lu Hacı Ahmet’in Dünya haritası Venedik’te San Marco kütüphanesindedir.
Arapça ve Farsça’yı harika öğrenen ve tarih, coğrafya, bibliyografya ve toplum bilimi alanlarında 27 eseri bulunan KATİP ÇELEBİ (1609-1657) Girit seferi dolayısı ile (1645-1646) haritaların nasıl yapıldığını bildi.
Beş haritalı, 75 sayfa olan ve 1648’de yazılmaya başlanan bu kitapta dünyanın yuvarlaklığı üstüne ispatlar verildikten sonra Japonya’dan Erzurum ve Irak’a kadar ülkelerin coğrafyasını, kısa tarihini, nebat ve hayvanlar alemini anlatmaktadır. “Keşf-üz-Zunun” (Sanıların Bulguyu) adlı kitabı da ünlüdür. 1727’de basımevinin buluşundan hemen sonra 1732’de basılan bu kitap muhtelif dillere çevrilmiştir. Katip Çelebi’nin bundan başka “Kozmoğrafya” isminde bir kitabı daha vardır.
yüzyılda İstanbul’da 8 dükkanda 15 birey haritacılık yapmaktaydı. Bunlar birkaç dili özellikle Latince’yi harika bildikleri için yazarların kitaplarının okuyarak yeryüzü biçimlerini çizmekteydiler. Ayrıca pusula yapılan 10 dükkanda da 45 birey, kum saati yapılan 15 dükkanda 45 birey çalışmaktaydı. 

17. asrın en büyük gezgin ve yazarlarından biri olan EVLİYA ÇELEBİ (1611-1682) Osmanlı ülkesinin içinde ve dışında 50 sene geziler yaparak ve 22 savaşa katılarak bunları 6000 sayfada 10 cilt halinde yazmıştır.
Cilt İstanbul’a ait olup öbür 9 Ciltte Anadolu, Trakya, Yunanistan, Arnavutluk, Bulgaristan, Romanya, Yugoslavya, Ege ve Akdeniz adalarından bir kısmı, Kırım, Bağdat, Musul, Suriye, Filistin, Mısır, Mekke, Medine, Kafkasya, Macaristan, Batı İran, Azerbaycan, Sudan, Habeşistan, Güney Rusya, Lehistan, Avusturya, Güney Almanya, Hollanda, Danimarka, İsveç ülkeleri yer almıştır. Bazı abartmaları, yapmış olduğunu iddiasında bulduğu bazı gezilerine gölge düşürmüştür. 

1683’de Alain MALLET İstanbul tasarıyı yaptı.
Bilimsel kitapların dağılması ilk basımevinin 1727’de İBRAHİM MÜTEFERRİKA (1674-1745) tarafından kurulması ile başladı.
Abdurrahman Efendi, III. Selim zamanında Mühendishane-i Berri-i Hümayün’da (Devlet Kara Mühendislik Mektebi) geometri öğretmenliği yapmıştır.

1807’de Napoleon’un yollamış olduğu subaylar Toros ve Kızılırmak havalisinde yol boyu haritaları almak için çalışmışlardır. 1822’de LAPİE tarafından Rumeli ve Batı Anadolu haritası yayınlanmıştır. Bunu İngilizler takip etmişlerdir. 1836’da Güney Anadolu’daki Chesney kurulu, Batı ve Güney Anadolu’da Sprat kurulları bu kapsamdadır.
İlk deniz haritası 1830 senesinde Heybeliada Deniz Harp Mektebinde basılan Karadeniz haritasıdır.
Karadeniz kıyılarımızın haritasını ilk kez MANGANARI isminde bir Rus yüzbaşısı 1823-1836 seneleri arasında yapmıştır.
Yeniden 1835 tarihini taşıyan Rus haritalarından çevrilerek basılmış İstanbul ve Boğaziçi haritaları vardır. Marmara denizi ise yeniden Manganari tarafından 1845-1848 arasında çalışarak ve İskandil miktarları ile yapılmış olup bu çalışmalarla amiral rütbesini kazanan Manganari, ayrıca bir Marmara rehberi yazmıştır. Rusların bu miktarlarına Osmanlılar “Gül Sefid” adında bir kurvet ile katılmışlardır. Karadeniz’in 1265 H. De ikinci bir kez daha Ruslar tarafından ölçülmesinde de yeniden Osmanlıların “Ahter” ve “Neyyiri Zafer” adlı gemi ile ortaklaşa çalışmaları olmuştur.
Bunlardan başka mektep gemisi olup da miktar işlerinde kullanılan Mehmet Selim fırkateyni, Heybet Nüma kurveti, Nüveydi Fütuf Briki de sayılabilir.

II. Mahmud zamanında, 1835-1939 seneleri arasında Osmanlı ordusunda hocalık için getirilen ve Paşa ünvanı verilen Helmuth v. MOLTKE (1800-1891), 1836-1837 senelerinde İstanbul’un 1:25.000 ölçekli, 1837’de Çanakkale Boğazı’nın 1:20.000 ölçekli plançete ile haritasını yaptı. 1838’de Anadolu’da sekiz paftalık (Musul, Elazığ, Birecik, Samsun, Ankara, Urfa, Maraş) haritalarını yaptı.
1839’da İbrahim Paşanın yönetindeki Mısır ordusuna karşı Çerkez Hafız Mehmed Paşanın maiyetinde bulunmuş ancak uyuşamamışlardır. Berlin’e döndüğünde Türkiye alışmaları için nişan verildi.

1850’de Mühendishane öğrencileri İstanbul kentinin tasarısını yaptılar. 1853 senesinde İstanbul Boğazından Varna limanına kadar olan kıyı bölgesi AHMET HOCA ve İngiliz WOODS tarafından ölçülmüştür.
19. asrın ilk yarısında haritalarımız, ya istila ordularına ait subaylar ya da Osmanlı İmparatorluğu ordusunu tertip etme için çağrılmış yabancı askeri kurulların haritacıları tarafından yapılmıştır.
Alman subayları, haritacılık sahasına bu tarihlerden sonra girmişlerdir. 1826-1833 arasına Avusturyalı PROKESCH von OSTEN, 1836’dan itibaren İngiliz HAMİLTON, 1838-1841 arasında İngiliz AINSWORTH, 1835-1838 arasında BRANT 1830’da Fransız arkeologu TEXIER, HAMMAIRE DE HELL, 1842’dokun SCHÖNBORN, 1843’de KOCH, Rus tabiat bilimcisi TCHİHATCEFF’in 1847-1863 seneleri arasındaki çalışmalardan 1853’de Ufak Asya adlı eseri, 1837’de Trakya’da Fransız jeologu AMI BONE ve 10 sene sonra aynı alanda VİQUESNEL, 1869’da E.
HOCHSTETTER çalışmalar yapmışlardır.

Alman harita uzmanı Heinrich HIEPERT (1818-1899), 1841-1888 arasında Türkiye’ye gelerek evvelleri Anadolu’nun kuzey batısında altı paftalık 1:400.000 ölçekli haritasını yapmıştır. 1854 senesinde tekrar bu bölgede çalışmalar yapılarak bu haritalar basılmış ve öteki ölçekte haritalar üretilmiştir. Daha sonra oğlu Richard KIEPERT babasının yaptığı işlere devam ederek batıdan Orta Anadolu’ya kadar olan bölgenin 1902-1906 arası 24 paftalık 1:400.000 ölçekli haritasını yaptı. 
H.
Kiepert’in yaptığı haritalar:

1884 → 1:1.000.000 ölçekli Anadolu.
1844 → 1:1.000.000 ölçekli ve 1:2.500.000 ölçekli Osmanlı
İmparatorluğu.
1853 → 1:3.600.000 ölçekli Anadolu, Kafkasya, Batı İran.
1854 → 1:500.000 ölçekli Anadolu haritası.
1868 → 1:250.000 ölçekli Batı Anadolu haritası.
1884 → 1:1.500.000 ölçekli Anadolu haritası.
1897 → 1:4.000.000 ölçekli Asya Türkiyesi haritasıdır.
Tam bu çalışmaların neticeyi olarak Anadolu topografyasının ana hatları ortaya çıkmış ve bu haritalardan 1:200.000 ölçekli haritalarımız çıkıncaya kadar faydalanılmıştır.
1863-1880 seneleri arasında C.
Şubat 1839’da Osmanlı hizmetinde olan Prusya subayı Binbaşı P. v. VINCHE Ankara’nın tasarısını yaptı. 1:6.250 ölçekli bu harita 1854’de Berlin’de basılarak Ankara Vilayeti Valisi Müşir (Mareşal) İzzet Paşaya ibraz edildi. Asker haritacıların yanı sıra 19. asrın ilk yarısında ülkemizde arkeolog, jeolog gibi gezgincilerin gelmeleri ile de farklı emellerle yapılmış mevzii haritalar ortaya çıkmıştır.

1864 senesinde Türk Hükümeti tarafından Filistin’de (Hicaz hattı) demiryolu misyonu verilen Alman İnşaat Mühendisi Carl MUMANN (1839-1896), daha sonraları İstanbul-İzmir arasındaki karayolu etüdünü yaparken Bergama’daki enkazları keşfederek Türk Hükümetinin izni ve Prusya devletinin teklifi üzerine Bergama tapınağını ortaya çıkardı(1886).
1884’de Bergama’da ve 1891-1894 arasında da Manisa’da arkeolojik kazılar yaparak bu kazılar neticesinde ortaya çıkan tapınağı Berlin’e götürdü. Buradan da İkinci Dünya Savaşı sonunda Moskova’ya taşındı.

1868 senesinde Paris’te öğrenimde bulunan Üsteğmen Hafız ALİ (ONUR) (Vefatı: 1907), bir “Yeni Atlas” hazırlamıştır. 23 x 23 cm. ebatlı bu atlas 22 adet haritayı kapsamaktadır. Daha sonra 1896’da Genelkurmayda çalışırken Kiepert’in Anadolu haritasını Türkçe’ye çevirmiştir.
1460 senesinde ise Güney Avrupa haritası yapmıştır.

—–EL İSTAHRİ (Ebu İshak İbrahim bin Muhammed el Farisi el İstahri) (15. asır), “Kitab al masalik val mamalik” (Masallar ve Ülkeler) adlı eserinde dünyanın muhtelif yerlerine ait 20 harita vardır.
Türk Amiralı PİRİ REİS (1470-1554)
Kitabı Bahriye,Hadikat’ül Bahriye, Netayic’ül-Dert fi Cezayir’ül Bihar, Bilad’ül- Aminat ve harita yapımıyla alakalı”Eşkalname”(o zamanlar haritaya eşkal deniliyordu) isminde bir bilim kitabı ile 1528 tarihini taşıyan “Hind Denizi Haritası” gibi eserleri yazmıştır.

MATRAKÇI NASUH (?-1533)
Haritacı kavrayışı minyatüre uygulayan ilk ressamdır.
Menazil (Hedefler) adlı eserinde 16.
(Bu kitap 1815 de Almancaya, 1826 da Fransızcaya, 1899 da İngilizceye, 1963 de Rusçaya çevrilmiştir.)
“Mohit” (Okyanus) Bu eseride bir çok batı diline çevrilmiştir. Coğrafi Ögelerin yanında denizcilere desteği değecek çok ehemmiyetli Astronomik bilgilerde kapsıyor.
Mirat-ül Kainat (Kainatın aynası) Bu yapıt da de coğrafya ve astronominin içiçedir.

“Seydi Ali Reis”
Yeryüzünün yuvarlak oldugunu ve dağların bu yuvarlaklığa mani teşkil etmediği bir kaç saptamda bulunmustur.

ALİ MACAR REİS
16.asır osmanlı deniz haritacılığının doruk noktalarından olan ali macar reis atlası yedi haritadan oluşmaktadır.
Atlasta Yer Alan Yedi Harita :
•Karadeniz haritası
•Doğu akdeniz ve ege haritası
•İtalya haritası
•Batı akdeniz ve iber yarım adası haritası
•İngiliz adaları ve atlantik kıyıları haritası
•Ege denizi-batı anadolu ve yunanistan haritası
•Dünya haritasıdır.
18 sayfadan oluşan atlasta haritalar yedi çift sayfa üzerinde 31×43 cmlik alanı içerir.
50 ye yakın savaşa katılığın öğrenilir. Fakat eserlerinde mübalağa uzlubuna yerli yersiz baş vurması nedeniyle yapıtlarına ve kendisine gölge düşmesine neden olmuştur.

Türk Haritacılık Tarihi hakkında ansiklopedik bilgi

1076 senesinde KAŞGARLI MAHMUD (El Kaşgari) “Divanü-Lügat-it-Türk” (Türkçe lügat) adlı bir eserinde bir dünya haritası çizmiştir. Bu harita Orta Asyanın büyük bir kısmını Çin ve Kuzey Afrikayı kapsamaktadır. Batıda ise Volga akarsusunu fazla geçmemektedir.
O zamanki başşehir Balasagun ise haritanın merkezindedir. Haritanın yazılara göre üst tarafı Güneşin doğduğu güzergah olan doğu seçilmişti.

15. ve 16. Asır

Karadeniz ve Marmaranın 1400 senelerinde dahi Venedikliler ve Cenevizliler tarafından elle yapılmış haritaları vardır. 1416 da İbrahim KATİBİ bir harita çizmiştir.

1456 da Trablusgarplı İBRAHİM MÜRSEL (Mürsiyeli İbrahim) bir Türk denizcisi olarak Akdeniz haritası çizdi. 1460 senesinde ise Güney Avrupa haritası yapmıştır.

EL İSTAHRİ (Ebu İshak İbrahim bin Muhammed el Farisi el İstahri) (15.
Bu kitap takribî 1460 senelerinde Karakoyunlu Türkmen imparatorluğu Şehzadesi Pir Budak zamanında yazılmıştır.

Türk Amiralı PİRİ REİS (1470-1554) Osmanlı donanmasının egemen olduğu denizlere ait “Kitabı Bahriye” isminde 1483 de yazdığı kitapta muhtelif liman, koy, körfez, kıyı, kale vb yerlere ait haritalarla budenizlerdeki gemiciliğe ait akıntılar, sığyerler, riskli kayalık yerlere ait bilgileri de vermiştir. 1513 senesinde Piri Reis Gelibolu’da ceylan derisi üzerine bir dünya haritası çizmiştir.
Colombusun 1489 tarihli bir haritasından da faydalandığını söyleyen Piri Reis’in bu tarihte Amerika’nın içerlerini ve güney kutbundaki dağları da gösteren bu haritayı nasıl yaptığı bilim adamlarınca merak mevzusu olmuştur. Bu haritayı 1517 senesinde Mısır’da Yavuz Sultan Selim’e ibraz etmiştir. Bu harita 1929 senesinde Topkapı müzesinin daha önceki yapıtlar müzesi haline getirildiği sırada Ulusal müzeler müdürü Halil ELDEM tarafından bulunmuş ve Alman doğu bilimleri uzmanı KAHLE ile birlikte araştırılmıştır.
Piri Reis Hürmüz kalesinin abluka etilmesinde uğradığı kötüle çehresinden 1554 de katledildi.

MATRAKÇI NASUH (Vefatı 1533) haritacı kavrayışı minyatüre uygulayan ilk ressamdır. Sopa veya demirci çekici ile yapılan ve bir çeşit harp oyunu olan matrak (Mitrak) oyunu mucididir. Menazil (Hedefler) adlı eserinde 16. asırda yapılmış Anadolu atlası vardır.”Umdet’ül-Hisab” (Hesabın prensipleri) adında bir eseri (1517) ve “Beyan-menazil-i sefer-i Irakeyn” adındaki kitabında Kanuni’nin 1534 de Irak seferine katılarak İstanbul-Tebriz-Bağdat-Tebriz-Diyarbakır-Halep-İstanbul geçkisi üzerinde fethedilen yerleri, kaleleri ad ve hoş haritalarla anlatır.

Kanuni Sultan Süleyman saltanatı sıralarında devlet hizmetine giren Sinop’lu bir aileye üye sonradan Amiral olan SEYDİ ALİ REİS, (? -1563) deniz astronomisini ve deniz coğrafyasını şahane öğrenen bir alimdi.
Ancak bazı sebeplerden dolayı dört senelik (1553-57) uzun vemaceralı bir yolculuktan sonra Edirne’ye dönebilmiştir. Bu seyahatı Bursa-Konya-Kayseri-Halep-Urfa-Musul-Bağdat-Basra-Hürmüz Boğazı -Ahmadabad-Delhi -Lahor-Kabil-Semerkand- Buğuya- Farab -Merv- Tus -Nişabür -Bağdat- Musul- Mardin- Diyarbakır- Sıvas-Ankara-İstanbul-Edirne geçkisini izleyerek Arapça ve Farsçadan yaptığı derlemelerle “Miratül Memalik” (Ülkelerin aynası) isimli eseri yazmıştır. Bu kitap 1815 de Almancaya, 1826 da Fransızcaya, 1899 da İngilizceye, 1963 de Rusçaya çevrilmiştir.
10 kısımlık bu kitapta güzergah tespit etme, azimut ve yıldızların yüksekliklerinin hesabı, zaman hesabı, takvim, güneş ve Ay’a bağlı belirlenen seneler, denizcilikte ehemmiyetli bazı yıldızların doğmaları, batmaları ve isimleri, ünlü limanlarla adaların enlemleri, astronomiye ait bilgiler ve bazı limanların arasındakiuzaklıklar, Hind Ummanındaki ismeler, kıyılar, rüzgarlar, ünlü limanlar ve topografik coğrafya konularını kapsamaktadır. Bir başka eseri “Mirat-ül Kainat (Kainatın aynası) kitabı da Farsça ve Arapça bir çok kitaplardan derlenmiş olup bir çok astronomi aletinin tasviri ve kullanılışı, güneşin yüksekliği, yıldızların konumu, kıble, öğle zamanı tespit etilmesi, dere genişliği tespit etilmesi, rubu tahtası ve usturlab’ın yapım ve kullanılışı konularını kapsamaktadır.

1549 da Halep’te Ali Kuşçu’nun astronomi ile alakalı Fethiye eserinin Türkçesine bazı ilaveler koyarak “Hülaset’el-Haya” adını vermiştir 68).
Ancak yerin günlük hareketini kabul etmediğini göstermek için de o zamana kadar ileri sürülen delilleri açıklamıştır 68a)

Osmanlı korsan reislerinden olan ve daha sonra Osmanlı donanması hassa reisleri arasına katılan ALİ MACAR REİS tarafından 1567 de dokuz ceylan derisi üzerine çizilen 31 x 43 cm ebatlı yedi haritadan oluşan ve Topkapı müzesinde bulunan bir atlasta bulunan haritalar sıra ile:

  • 1. Azak denizi, Karadeniz ve Marmara sahil şehir ve limanlar
  • 2.
    Akdeniz, İtalya, Adriyatik sahilleri, Kuzey Afrika
  • 4. Batı Akdeniz, İberik yarımadası, Gaskonya körfezi, Kuzey Afrika
  • 5. İngiltere, İskoçya, Almanya sahilleri
  • 6. İstanbul Boğazı, Girit adası bir kısmı, Ege denizi, Adriyatik sahilleri
  • 7. Dünya haritası (Avusturalya yok)haritaları vardır. Ali Macar Reis’in eserleri 1935 de cumhuriyetin kültür yayınlarından biri olarak basılmıştır.Büyük Türk gezgincilerinden MEHMET AŞIK (1555-?) 21 yaşında geziye çıkarak 25 sene içinde bir çok ülke dolaşmış ve gezi anekdotları 1595 de “Menazır-ül Avalim” (Dünyanın görünümü) ismiyle basılmıştır.
    Eş biçimde 16. asırda Tunus’lu Hacı Ahmed’in Dünya haritası Venedik’te San Marco kütüphanesindedir.

    17. Asır

    Arapça ve Farsçayı şahane öğrenen ve tarih, coğrafya, bibliyografya ve toplum bilimi alanlarında 27 eseri bulunan KATİP ÇELEBİ (1609-1657) Girit seferi dolayısı ile (1645-46) haritaların nasıl yapıldığını bildi. En ehemmiyetli eseri “Cihannüma” (Dünyayı gösteren) coğrafya alanında doğu görüşten batı görüşe geçişte bir dönüm noktasıdır.
    “Keşf-üz-Zunun” (sanıların bulguyu) adlı kitabı da ünlüdür. 1727 de basımevinin buluşundan hemen sonra 1732 de basılan bu kitap muhtelif dillere çevrilmiştir. Katip Çelebinin bundan başka “Kozmoğrafya” isminde bir kitabı daha vardır. İstanbul’da ilk kere pusula sapmasını tanımlamıştır.

    17. yüzyılda İstanbul’da 8 dükkanda 15 şahıs haritacılık yapmaktaydı. Bunlar birkaç dili özellikle Latinceyi şahane bildikleri için yazarların kitaplarını okuyarak yeryüzü biçimlerini çizmekteydiler.
    Asrın en büyük gezgin ve yazarlarından biri olan EVLİYA ÇELEBİ (1611-1682) Osmanlı ülkesinin içinde ve dışında 50 sene geziler yaparak ve 22 savaşa katılarak bunları 6000 sayfada 10 cilt halinde yazmıştır. 1.Cilt İstanbul’a ait olup değişik 9 ciltte Anadolu, Trakya, Yunanistan, Arnavutluk, Bulgaristan, Romanya, Yugoslavya, Ege ve Akdeniz adalarından bir kısmı, Kırım, Bağdat, Musul, Suriye, Filistin, Mısır, Mekke, Medine, Kafkasya, Macaristan, Batı İran, Azerbaycan, Sudan, Habeşistan, Güney Rusya, Lehistan, Avusturya, Güney Almanya, Hollanda, Danimarka, İsveç ülkeleri yer almıştır.
    Asır

    Bilimsel kitapların dağılması ilk basımevinin 1727 de İBRAHİM MÜTEFERRİKA (1674-1745) tarafından kurulması ile başladı. İbrahim Müteferrika’nın ilk bastığı kitap 1729 da Sahhahi Madeni’nin tercümesi olan “Vankolu lügati”dür. Tanzimatın duyurusundan evvel (1839) basılı kitaplar daha çok askeri mevzular iken bu tarihten sonraki sivil ve sosyal emelli olup tıp ve matematik kitapları çoğalmış, coğrafya, astronomi ve askerlik sanatı mevzusundaki kitaplar eksilmiştir 72).
    hadis, fıkıh, tefsir, kelam mevzularını içeren kitapların basılması menedildi. 18. asrın başında Şeyhülislam İshakzade Esat efendi verdiği fetva ile; kitapların menedilmesini hedefleyen geniş bir direnişe geçildi. Fazla şeriatçı şeyhülislamlar yalnız deney bilimlerine değil, tasavvuf ve felsefeye de karşı çıktılar. 1727 de basımevinin kurulmasından sonra kaleme alındığı öğrenilen ilk Türkçe fen yayını mühendishane hocalarından İshak ef. nin 4 ciltlik eseri “Mecmua-ı ulum-i riyazieye” (1831-34) dür.
    baskısı 1841-45 de Kahire’de yapılmıştır.

    1730 da Johann Babtist HOMANN (1664-1724), İstanbul Boğazının yanlış çizilmiş haritasını yaptı.

    Osmanlı İmparatorluğu’nun büyük bir alana dağılması, Avrupa ile doğrudan coğrafi ilişki, Osmanlıların Avrupa’daki gelişmeleri izlemesine imkân sağlıyordu. Öteki taraftan diplomatlar, seyyahlar, tüccarlar, denizciler, muhacirler, Avrupa’daki dini baskıdan kaçan Musevi ve Hiristiyanlar ile de bu ilişki sağlanıyordu.

    1760 senesinde Fransız haritacılarından D’ANVİLLE, Anadolu’nun ilk ciddi harita çalışmasını yapmıştır.

    Alman gezgini Carsten NİEBUHR’un Anadolu seyahatları (1766-67) sonunda elde ettiği bilgileri kapsayan Anadolu haritaları ancak 1837 de 1:775 000 ve 1:1 150 000 ölçeklerinde basılmıştır.

    1770 de Fransız ve 1812 de İngiliz subayları tarafından batı ve güney sahillerimizin ilk denizcilik haritaları alınmıştır.

    1776 da F.R.
    Daha sonra 1833 den itibaren İngiliz hidrograflarından WORTON başta olmak üzere PHILIP, SPRAT, WOODS ve MANSEL bu miktarlara devam etmişlerdir.

    1785 de MUSTAFA RESMİ ipekli kumaş üzerine renkli yapılmış 70 x 120 cm ebatlı Karadeniz ve Akdeniz haritasını çizdi (haritalarını, Mustafa: Amel-ressam hıfzı Enderun Hazret-i Sadrı Ali olarak imza atmıştır).

    18. asrın sonunda J.RENNEL bir Batı Asya haritası hazırlamış ve 1832 de yayınlanmıştır.

    19.
    Bu atlas pek çok kaynaklardan ve Avrupa’da yapılan atlaslardan faydalanılarak yapılmıştır. Atlasın başında 79 sayfalık astronomi ve coğrafya bilgilerini kapsayan bir kısım bulunmakta, bunu renkli haritalar izlemektedir. Abdurrahman efendi. III. Selim zamanında Mühendishane-i Berri-i Hümayün’da (Devlet Kara mühendislik Mektebi) geometri öğretmenliği yapmıştır

    1807 de Napoleon’un yollamış olduğu subaylar Toros ve Kızılırmak havalisinde yol boyu haritaları almak için çalışmışlardır.
    Bunu İngilizler takip etmişlerdir. 1836 da Güney Anadolu’daki Chesney kurulu, Batı ve Güney Anadolu’da Sprat kurulları bu kapsamdadır.

    İlk Deniz haritası 1830 senesinde Heybeliada Deniz Harp Mektebinde basılan Karadeniz haritasıdır.

    Karadeniz kıyılarımız haritasını ilk kez MANGANARI isminde bir Rus yüzbaşısı 1823-1836 seneleri arasında yapmıştır. Bu haritalar 1835 tarihini taşımaktadır. Yeniden 1835 tarihini taşıyan Rus haritalarından çevrilerek basılmış İstanbul ve Boğaziçi haritaları vardır.
    Rusların bu miktarlarına Osmanlılar “Gül sefid” adında bir kurvet ile katılmışlardır. Karadeniz’in 1265 H. de ikinci bir kere daha Ruslar tarafından ölçülmesinde de yeniden Osmanlıların “Ahter” ve Neyyiri (Galibiyet)” adlı gemi ile ortaklaşa çalışmaları olmuştur. Deniz haritaları için miktar gemisi olarak 1845-1914 arasında Gül sefit, Ahter ve Neyyiri galibiyet kurvetleri, 1914-1932 arasında ise Beyrut yatı, Zuhaf kurveti, Galata yatı ve Aydın Reis gambotu kullanılmıştır.
    Mahmud zamanında, 1835-39 seneleri arasında Osmanlı ordusunda hocalık için getirilen ve paşa ünvanı verilen Helmuth v. MOLTKE (1800-1891), 1836-37 senelerinde İstanbul’un 1:25 000 ölçekli, 1837 de Çanakkale Boğazı’nın 1:20 000 ölçekli plançete ile haritasını yaptı. 1838 de Anadolu’da sekiz paftalık (Musul, Elazığ, Birecik, Samsun, Ankara, Urfa, Maraş) haritalarını yaptı. Bu çalışmalar sırasında Nemrut Dağı’nda Komonague tapınağını buldu. 1839 da İbrahim Paşa’nın yönetindeki Mısır ordusuna karşı Çerkez Hafız Mehmed Paşa’nın maiyetinde bulunmuş ancak uyuşamamışlardır.
    Asrın ilk yarısında haritalarımız, ya istila ordularına ait subaylar ya da Osmanlı İmparatorluğu ordusunu tertip etme için çağrılmış yabancı askeri kurulların haritacıları tarafından yapılmıştır. 1857-1901 seneleri arasında Anadolu, rakamları bayağı fazla olan gezginler tarafından dolaşılmış ve bu gezginlerin hazırladıkları haritalar kendi ülkelerinde bastırılmış ve bu haritaların bir kısmı açıklanmış bir kısmı da saklı yakalanmıştır. Alman subayları, haritacılık sahasına bu tarihlerden sonra girmişlerdir.
    1854 senesinde tekrar bu bölgede çalışmalar yapılarak bu haritalar basılmış ve öbür ölçekte haritalar üretilmiştir. Daha sonra oğlu Richard KIEPERT babasının yaptığı işlere devam ederek batıdan orta Anadolu’ya kadar olan bölgenin 1902-06 arası 24 paftalık 1:400 000 ölçekli haritasını yaptı. H.Kiepert’in 1884 senesinde yaptığı harita karayolları ve demiryolları revizyonlu olarak işlenip 1889 da tekrar basıldı. Kiepert’in yaptığı haritalar:

  • 1844 : 1:1 000 000 ölçekli Anadolu,
  • 1844 : 1:1 000 000 ve 1:2500000 ölçekli Osmanlı İmparatorluğu,
  • 1853 : 1: 3 600 000 ölçekli Anadolu, Kafkasya, Batı İran,
  • 1854 : 1: 500 000 ölçekli Anadolu haritası,
  • 1868 : 1: 250 000 ölçekli Batı Anadolu haritası,
  • 1884 : 1: 1 500 000 ölçekli Anadolu haritası,
  • 1897 : 1: 4 000 000 ölçekli Asya Türkiyesi haritasıdır.Tam bu çalışmaların neticeyi olarak Anadolu topografyasının ana hatları ortaya çıkmış ve bu haritalardan 1:200 000 ölçekli haritalarımız çıkıncaya kadar yararlanılmıştır1863-1880 seneleri arasında C.STOLPE İstanbulun 1:15 000 ölçekli haritasını çizdi.
    Şubat 1839 da Osmanlı hizmetinde olan Prusya subayı Binbaşı F. v. VINCKE Ankara’nın tasarısını yaptı. 1:6250 ölçekli bu harita 1854 de Berlin’de basılarak Ankara vilayeti valisi Müşir (mareşal) İzzet Paşa’ya ibraz edildi. Asker haritacıların yanısıra 19. asrın ilk yarısında ülkemizde arkeolog, jeolog gibi gezgincilerin gelmeleri ile de farklı emellerle yapılmış mevzii haritalar ortaya çıkmıştır.

    1864 senesinde Türk hükümeti tarafından Filistin’de (Hicaz hattı) demiryolu vazifeyi verilen Alman inşaat mühendisi Carl HUMANN (1839-1896), daha sonraları İstanbul-İzmir arasındaki karayolu etüdünü yaparken Bergama’daki kalıntıları keşfederek Türk hükümetinin izni ve Prusya devletinin teklifi üzerine Bergama tapınağını ortaya çıkardı (1886).
    Bu mevzu ile alakalı olarak 1870 de Alman arkeologu Heinrich SCHLİEMANN (1822-1890), Homeros’un şiirlerinden Truva’yı tespit etmek için Truva’nın yeri olduğu sanılan hisarlıkta kazılara başladı. 1884 de Bergama’da ve 1891-94 arasında da Manisa’da arkeolojik kazılar yaparak bu kazılar neticesinde ortaya çıkan tapınağı Berlin’e götürdü. Buradan da İkinci Dünya Savaşı sonunda Moskova’ya taşındı.

    1868 senesinde Paris’te öğrenimde bulunan Üstğ. Hafız ALİ (GURUR) (Vefatı 1907) bir “Yeni Atlas” hazırlamıştır.
    Daha sonra 1896 da genelkurmayda çalışırken Kiepert’in Anadolu haritasını Türkçeye çevirmiştir. Ayrıca 73 paftadan ibaret Rumeli haritasını çizmiş, mektepler için büyük bir duvar haritası hazırlamıştır.

    1877 Osmanlı-Rus savaşında Ruslar, Erzurum’a kadar olan sahanın ve Trakya mıntıkasının 1:210 000 ölçeğinde haritalarını yaptılar.

    1895 de Süleyman ASAF İstanbul Boğazı haritası yaptı.

    Türk Haritacılık Tarihi’nin Kronolojik Özeti

     

  • 1076 Kaşgarlı Mahmud Dünya Haritası.
  • 1513 İbrahim Kâtibi Akdeniz Havzası Haritası.
  • 1513 Piri Reis Dünya Haritası.
  • 1528 Piri Reis Kuzey Atlantik Haritası.
  • 1567 Ali Macar Reis Atlası.
  • 1570 Atlas-ı Humayun.
  • 1647 Katip Çelebi’nin “Cihannüma” isimli yapıtı.
  • 1650 Katip Çelebi’nin “Kozmoğrafya” isimli yapıtı.
  • 1640-1684 Evliya Çelebi’nin Seyahatname’si
  • 1719 İlk baskı harita Marmara Haritası İbrahim Mütefferika tarafından basıldı.
  • 1803 İlk atlas Müderris Abdurrahman Efendi tarafından hazırlandı.
  • 1818 İlk Harita Mektebi açıldı.
  • 1830 İlk deniz haritası Karadeniz Haritası Deniz Harp Mektebinde basıldı.
  • 1847 İlk Tapu Teşkilatı Defterhane-i Amire Kalemi heyetti.
  • 1853 İlk harita subayları Harp Mektebinden mezun oldu.
  • 1860 İlk kez Yurt dışına (Fransa) haritacılık öğrenimi için subaylar sevk edildi.
  • 1880 Genelkurmay 5.
    (Türk haritacılığınınbaşlangıcı kabul edilir.) 
  • 1896 Basılı ilk kumpaslı harita olan 1/ 10 000 ölçekli Eskişehir Tasarıyı üretildi.
  • 1909 Harita Komisyonu oluşturuldu ve ülke çapında harita üretimine başlandı.
  • 1910 İlk birinci derece nirengi ağı çalışmaları Bakırköy-Adapazarı arasında başladı
  • 1916 Harita Alım ve Çizim Mektebi açıldı
  • 1918 Milli Savunma Bakanlığına bağlı Harita Dairesi heyetti
  • 1924 Tapu Umum Müdürlüğü heyetti ve cumhuriyetten sonraki ilk kadastroçalışmaları 474 rakamlı Yasa ile başladı. 
  • 1925 Harita Genel Müdürlüğü Yasayı kabul edildi.
  • 1926 İlk fotogrametrik çalışmalara başlandı.
  • 1929 İlk yersel fotogrametri kıymetlendirmesi yapıldı.
  • 1930 Yapımına 1911 senesinde başlanan Türkiye’nin 1/ 200 000 ölçekli istikşafharitaları bitirildi. 
  • 1932 İlk hava resim alımları yapıldı.
  • 1940 Harita yapımında tamamen havai fotogrametri usulüne geçildi.
  • 1945 1/ 5 000 ölçekli haritaların yapımına başlandı.
  • 1949 öncelikli olarak Yıldız Teknik Mektebinde (YILDIZ TEKNIK ÜNIVERSITESI) Harita ve Kadastro Mühendisliğibölümü açılarak haritacılık öğrenimine başlandı. 
  • 1953 Birinci derece nirengi ağı çalışmaları bitirildi.
  • 1954 Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Heyetti
  • 1955 Kadastro ölçmelerinde fotogrametrik usul uygulanmaya başlandı.
  • 1956 Kartografyada kuşe tersim usulü yerini mylar kazıma usulüne bıraktı.
  • 1960 Türkiye Temel Gravite Ağı (TTGA) oluşturuldu.
  • 1963 Fotogrametride havai nirengi uygulaması başladı.
  • 1969 Kabartma Harita Şubesi heyetti.
  • 1970 Türkiye Düşey Hakimiyet Ağı (TUDKA)’nın 1936 senesinde başlatılan ilk fazölçüleri bitirildi. 
  • 1972 Yapımına 1909 senesinde Bakırköy paftası ile başlanan tüm ülkenin 5547 adet1/ 25 000 ölçekli paftaları bitirildi. 
  • 1983 İlk ortofoto harita üretimi reelleştirildi.
  • 1989 Uydu görüntüsünden yararla ilk harita üretildi.
  • 1994 Kinematik GPS uygulamalarına başlandı
  • 1995 Rakamsal fotogrametri uygulamalarına başlandı.
  • 1995 Türkiye’de coğrafi bilgi sistemi uygulamasına ilk örnek İTÜ-AyazağaYerleşkesi Bilgi Sistemi üretildi. 
  • 1999 İlk 1/ 25 000 ölçekli kartografik vektör harita (İZMİR L18-a3) üretimi sayısalolarak reelleştirildi. 
  • 1999 Türkiye Temel GPS Ağı -1999 (TTGA-99) heyetti.
  • 2000 Kabartma harita kalıpları bilgisayar yardımlı olarak üretilmeye başlandı.
  • 2000 Tapu Kadastro Genel Müdürlüğünce TAKBİS projesi yaşama geçirildi.
  • 2003 Haritalarda kullanılan Avrupa Datumu 1950 (ED-50) jeodezik sistemi terkedilerek, Dünya Jeodezik Sistemi-1984 (WGS-84)’in uygulanmasınabaşlandı.
    Haritacılık tarihi sayfalarında kendine iyi bir yer gösteren Türk haritacılığı, bugün dünyada gelişmiş ülkelerin sahip olduğu seviyeye yakın bir konumda varlığını devam ettirmektedir.

    Ünlü türk haritacılar

    Ali Macar Reis

    Ali Macar Reis aşinayı kadarıyla ilk Türk Atlasını yapan bireydir. Bu sebeple yapılan atlas çalışması ona ithaf edilmiştir. 7 haritadan oluşan Ali Macar Reis Atlası bugün Topkapı Epilepsiyi’nda sergilenmektedir.osmanlı denız harıtacısı olarakta bılınır..
    Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türkçenin Arapça kadar zengin bir dil olduğunu göstermek emeliyle yazılmıştır.Dîvânü Lugati’t-Türk; bir lügat olmakla birlikte, Türk halkının yüceliğini de anlatan bir âbide eserdir. Sekiz kısımdan oluşur. Kısımlar ve sıralamalar Arap abecesindeki harflere göredir. Kitapta takribî 8.000 kelime vardır. Sözcüklerin anlamlarının iyi anlaşılması için tabirlerden, atasözlerinden ve şiirlerden, hattâ bâzı Âyet ve Hadis-i Şerif’lerden örnekler verilmiştir.
    Eserde yer alan harita ise, Türk Dünyası ile alakalı olarak yayınlanan ilk haritadır. Haritada; dağlar kırmızı, denizler yeşil, akarsular mâvi, kumluk alanlar sarı renkle gösterilmiştir. Türkler’in oturdukları bölgeler ve komşularının adları itinayla belirtilmiştir. Eser, güneşle birlikte, kültürün de doğudan dünyayı sardığının ehemmiyetli bir göstergesidir. Dîvânü Lugati’t-Türk, Türk halkının yalnız savaş alanlarında değil, kültürel alanlarda da önder, lider ve örnek olduğunu gösteren bir âbidedir.

    Piri Reis

    Türk Amirali Piri Reis (1470-1554), Osmanlı Donanması amirallerinden Kemal Reis’in kardeşinin oğludur.
    Piri Reis’in bugüne erişmiş üç adet yapıtı öğrenilmektedir. 1923 senesinden sonra başlayan yeniliklere paralel olarak müzecilik alanında da atılımlar başlamıştır. Topkapı Epilepsiyi’nın tertip edilmesi sırasında Ulusal Müzeler Müdürü Halil Erdem’in tespit ettiği bir Atlantik Haritası Alman bilimci Paul Kahle tarafından araştırılmıştır. Kahle tarafından yapılan araştırmalar ile harita bilim dünyasına tanıtılmış, bu çerçevede Türk tarihçileri Afet İnan ve İbrahim Hakkı Konyalı da özellikle haritanın nasıl üretildiği mevzusunda araştırmalar yapmışlardır.
    Analistler 1513 tarihli Atlantik Haritası ve Kuzey Atlantik Haritasının Piri Reis’in çoğu parçaları kaybolan Dünya Haritasının birer parçası olduklarına inanmaktadırlar. İTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Kısmı Başkanı ve Kartografya Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Doğan UÇAR’ın da yaptığı çalışmalar sonucundaki neticeler de bu güzergahtadır. 21 parçadan alana gelen bu haritanın 65×90 cm’lik bir paftası Topkapı müzesindedir. Colombus’un 1489 tarihli bir haritasından da faydalandığını haritasının üzerine yazan Piri Reis’in bu tarihte Amerika içlerini ve güney kutbundaki dağları da gösteren bu haritayı nasıl yaptığı bilim adamlarınca merak mevzusu olmuştur.
    Piri Reis Hürmüz kalesi abluka etmesinde uğradığı bir kötüle nedeni ile 1554 de idam edilmiştir.

    Piri Reis’in harita çizme merakı çoğalarak devam etmiş, Akdeniz ve Ege Denizi limanlarına ve adalarına ait tuttuğu taslakları kullanarak Osmanlı donanmasının egemen olduğu denizlere ait “Kitabı Bahriye” adlı yapıtında muhtelif liman, koy, körfez, kıyı, kale vb. yerlere ait haritalar ile bu denizlerdeki gemiciliğe ait akıntılar, sığ yerler, riskli kayalık yerlere ait bilgileri de vermiştir

    Matrakçı Nasuh

    (Vefatı 1533) haritacı kavrayışı minyatüre uygulayan ilk ressamdır.
    Menazil (Hedefler) adlı eserinde 16. asırda yapılmış Anadolu atlası vardır.”Umdet’ül-Hisab” (Hesabın prensipleri) adında bir eseri (1517) ve “Beyan-menazil-i sefer-i Irakeyn” adındaki kitabında Kanuni’nin 1534 de Irak seferine katılarak İstanbul-Tebriz-Bağdat-Tebriz-Diyarbakır-Halep-İstanbul geçkisi üzerinde fethedilen yerleri, kaleleri ad ve hoş haritalarla anlatır.

    El İstahri (Ebu İshak İbrahim bin Muhammed el Farisi el İstahri)

    (15.
    Bu kitap takribî 1460 senelerinde Karakoyunlu Türkmen imparatorluğu Şehzadesi Pir Budak zamanında yazılmıştır.

    Seydi Ali Reis

    Kanuni Sultan Süleyman saltanatı sıralarında devlet hizmetine giren Sinop’lu bir aileye üye sonradan Amiral olan SEYDİ ALİ REİS, (? -1563) deniz astronomisini ve deniz coğrafyasını mükemmel öğrenen bir alimdi. Piri Reis’in donanmasını Basra’dan Süveyş’e getirme vazifeyi verildi 64). Ancak bazı sebeplerden dolayı dört senelik (1553-57) uzun ve serüvenli bir yolculuktan sonra Edirne’ye dönebilmiştir.
    Bu kitap 1815 de Almancaya, 1826 da Fransızcaya, 1899 da İngilizceye, 1963 de Rusçaya çevrilmiştir. 1554 de Ahmedabad’ta yazdığı “Mohit” (Okyanus) muhtelif batı dillerine çevrilmiştir66). 10 kısımlık bu kitapta doğrultu tespit etme, azimut ve yıldızların yüksekliklerinin hesabı, zaman hesabı, takvim, güneş ve Ay’a bağlı belirlenen seneler, denizcilikte ehemmiyetli bazı yıldızların doğmaları, batmaları ve isimleri, ünlü limanlarla adaların enlemleri, astronomiye ait bilgiler ve bazı limanların arasındaki uzaklıklar, Hind Okyanusundaki ismeler, kıyılar, rüzgarlar, ünlü limanlar ve topografik coğrafya konularını kapsamaktadır.
    Seydi Ali Reis yerin yuvarlak olduğunu, dağların yüksekliğinin yerin yuvarlaklığını bozmayacağını açıklamış ve yer yarıçapının 1545 fersah olduğunu yazmış, ağır cisimlerin yerin merkezine doğru düştüklerini ilave etmiştir. Ancak yerin günlük hareketini kabul etmediğini göstermek için de o zamana kadar ileri sürülen delilleri açıklamıştır.

    Mehmet Aşık

    Büyük Türk gezgincilerinden Mehmet Işık (1555-?) 21 yaşında geziye çıkarak 25 sene içinde bir çok ülke dolaşmış ve gezi anekdotları 1595 de “Menazır-ül Avalim” (Dünyanın görünümü) ismiyle basılmıştır.

    Mehmet Reis

    1590 da Menemenli Mehmet Reis’in çizdiği bir Akdeniz haritası Venedik’te Correr müzesindedir.
    asırda Tunus’lu Hacı Ahmed’in Dünya haritası Venedik’te San Marco kütüphanesindedir.

    Katip Çelebi

    Arapça ve Farsçayı şahane öğrenen ve tarih, coğrafya, bibliyografya ve toplum bilimi alanlarında 27 eseri bulunan Katip Çelebi (1609-1657) Girit seferi dolayısı ile (1645-46) haritaların nasıl yapıldığını bildi. En ehemmiyetli eseri “Cihannüma” (Dünyayı gösteren) coğrafya alanında doğu görüşten batı görüşe geçişte bir dönüm noktasıdır.“Keşf-üz-Zunun” (sanıların keşfi) isimli kitabı da ünlüdür. 1727 de basımevinin icadından hemen sonra 1732 de basılan bu kitap çeşitli dillere çevrilmiştir. Katip Çelebinin bundan başka “Kozmoğrafya” adında bir kitabı daha vardır. İstanbul’da ilk defa pusula sapmasını belirlemiştir.

    .

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu
toptan çakmak
Pusulabet Betoffice Giriş ataşehir escort pendik escort sitene canlı tv ekle bonus veren siteler deneme bonusu veren siteler madridbet meritking kingroyal madridbet yeni giriş kingroyal giriş