Yaz aylarında yayla ve dağların eteklerinden toplanan akpancar, kırmızı et, nohut, yeşil mercimek, patates, soğan, sarımsak, aşurelik buğday, salça, tereyağı, çökeleğin güneşte kurutulmasıyla elde edilmiş “kurut” ve baharat karışımlarıyla hazırlanan keledoş, değişik sunum şekliyle yöre halkının en fazla tükettiği yemekler içinde bulunuyor.

Yemek için evvel haşlanan nohut, akpancar, mercimek, buğday, patates, tereyağında kavrulan soğan ve etle bir süre pişiriliyor.

Ardından ezilerek ayran kıvamına getirilen kurut, tencereye ilave edildikten sonra ocağa bırakılıyor. Yaklaşık bir saat pişirildikten sonrasında hazır hale gelen yiyecek, tereyağında kavrulan toz biber, salça ve sarımsak sosuyla servis ediliyor.
Yapımı zahmetli olmasına karşın yörede asırlardır hususi günlerde ve bilhassa kış aylarında sofralardan noksan olmayan keledoş, 8 Kasım 2017’de Van Ticaret ve Sanayi Odasının (TSO) girişimleriyle Türk Patent ve Marka Kurumunca coğrafi işaretle tescillendi.

Van ve Ağrı arasındaki lezzetli rekabet: Keledoş – VİDEO

Savcı Sayan da anket başlatmıştı

AA’nın haberine bakılırsa; Ağrı Belediye Başkanı Savcı Sayan da bir süre ilkin toplumsal medya hesabından yapmış olduğu paylaşımda, yemeğin Ağrı’ya ilişkin bulunduğunu belirterek, bununla ilgili anket başlatmıştı. İki il içinde tatlı rekabetin yaşandığı lezzet, bölgedeki birçok kentte sevmiş olarak tüketiliyor.

Besleyici özelliğiyle yörede sofraların vazgeçilmezleri içinde yer alan keledoş, Van ve Ağrı’da değişik sunum şekilleriyle sofralarda yerini alıyor. Bazıları tabaklara doğradıkları tandır ekmeğinin üstünde, bazıları da ekmek kullanmadan olarak servis ediyor.

“Keledoş, Van’a özgü bölgesel bir yemektir”

Van TSO Başkanı Necdet Takva, zamanı belgelerin 19. yüzyılın başından bu yana keledoşun Van’da yapıldığına işaret ettiğini söylemiş oldu.

Van’ın zamanı İpek Yolu güzergahı üstünde bulunması dolayısıyla yolcuların konakladığı mekanlara ev sahipliği yaptığını özetleyen Takva, “Yemeğinin coğrafi işaret belgesini 8 Kasım 2017’de aldık. Şeflerimizden biri Pakistan’da düzenlenen internasyonal yiyecek yarışmasında yapmış olduğu keledoşla altın madalya kazanmıştır. Bu yemeğin karmaşık bir bakliyat bileşeni var. Her bakliyat kendi tenceresinde ayrı haşlanır, ondan sonra bunlar birleştirilir. Kalabalık ailelerin olmazsa olmaz yemeklerinden biri. Genelde kış mevsiminde tüketilir.” dedi.

Başka şehirlerin bazen yemeğin kendilerine ilişkin olduğu yönünde iddialarda bulunduğunu belirten Takva, şunları kaydetti:

“Hiçbir kent saf bir demografiye haiz değil. Mesela Ağrı’nın adı geçiyor. Şu an Van’da Ağrılılar, Hakkarililer de yaşıyor. Onların da bu mevzuda kendi spesiyallerini ön plana çıkarma benzer biçimde çabaları var. Varsa ayırt edici özellikleri normal olarak coğrafi işaret tescilline başvurabilirler. İlimiz bir tek Vanlıların yaşamış olduğu bir kent değil, burası kozmopolit bir şehir. Van, tarih süresince varlıklı bir sofra kültürüne haiz olmuş. Bu bağlamda keledoş, Van’a özgü bölgesel bir yemektir. Tarihi kaynaklarda yer edinen Van’a ilişkin bölgesel ürünleri tescilleme çabası içindeyiz. Sofralarımızın vazgeçilmezi keledoş, 2017’den bu yana hem ulusal hem internasyonal alanda markalaşarak ödül aldı. Bundan sonrasında da Van sofralarının olmazsa olmaz yemeklerinden biri olarak kalmaya devam edecektir.”

“Dünya birinciliğini kazandık”

Pakistan’da 2019’da düzenlenen “Uluslararası Gastronomi Festivali Yemek Yarışması”nda keledoş ile birinci olarak altın madalya kazanan aşçı Sinan Pulat ise bu yemeği dünyaya tanıtmak istediğini söylemiş oldu.

Coğrafi işaretli ürünlerin kendileri için mühim bulunduğunu ifade eden Pulat, “Pakistan’daki yarışmada yemeğimiz oldukça beğenildi, dünya birinciliğini kazandık ve mutlu olduk. İlimizde keledoş, 3-4 değişik şekilde yapılıyor. Bu, bizim mutfak zenginliğimizdir.” dedi.

“Ne yaparlarsa yapsınlar keledoş Ağrı’nındır”

Ağrı Belediye Başkanı Savcı Sayan ise bölgenin eski yemeklerinden keledoşun bu coğrafyada daima bulunduğunu açıkladı.

“Vanlı kardeşlerim haklı olarak ‘Bizim yemeklerin içinde keledoş da var.’ diyor. Biz de diyoruz ki keledoş bizimdir. Tarihi derinliklere indiğimizde Ağrı’ya ilişkin bulunduğunu hepimiz bilecektir.” diyen Sayan, içindeki ürünlerden yapılışına kadar tüm aşamalar incelendiğinde yemeğin Ağrı’ya ilişkin bulunduğunu her insanın göreceğini söylemiş oldu.

Keledoş festivali düzenleyeceklerini belirten Sayan, şöyleki konuştu:

“Gelsinler görsünler, hatta yarışma yapalım. Hangisi daha iyi yapmışsa oranın olsun. Vanlı kardeşlerim, Bitlisli kardeşlerim ve başka yerdeki kardeşlerimiz gelsinler, kazanlarda keledoş yapalım ve hangisi birinci olursa o bölgeye ilişkin olsun. Ne yaparlarsa yapsınlar keledoş Ağrı’nındır. Bununla ilgili toplumsal medyada anket yaptık. Yüzde 64 Ağrı dediler. Sonra Van buna itiraz etti. Kendi toplumsal medya hesapları anket yapmış oldu. Bu sefer Ağrı yüzde 65, Van yüzde 35 çıktı, hatta ben dedim ki ikinci plakamız oldu. 04 trafik plakamız, 65 de keledoş plakamız. Ağrı’nın tüm evlerinde ve sofralarında bu yemeğin izi, yeri, tabağı ve kazanı vardır. Tarihimizde ve kültürümüzde oldukça mühim bir yere haizdir. Birileri, ‘Biz coğrafi işaretini aldık.’ diyor, alabilirsiniz fakat öz, hakiki ve tüm özellikleriyle meydana getirilen keledoşun ana yurdu Ağrı’dır.”

“En sevdiğimiz yiyecek”

Ev hanımı Vesile Oğur da keledoşun yapımını anası ile büyüklerinden öğrendiğini belirtti.

Keledoşu uzun senelerdir yaptığını özetleyen Oğur, şunları söylemiş oldu:

“Yemekte isteğe bakılırsa kırmızı et ya da beyaz et ile pancar, patates, nohut, yeşil mercimek, bölgesel bitkiler bulunuyor. İlkbaharda dağlarda topladığımız bitkileri kurutup kışın yemeğe katıyoruz. En sevdiğimiz yiyecek. Van’ı bilmiyorum fakat Ağrı’da en eski yemeklerimizden. Tandır ekmeğini tabaklara doğrayıp üstüne de keledoş ve arkasından tereyağlı sosu döküp yiyoruz. Yaşlı hanımefendiler oldukça güzel yapıyor. Biz de onlardan öğrendik. Bizden sonrasında da gelinler ve kızlar öğrensin. Bu yemeği özlüyoruz ve ayda bir yapıyoruz.”

Fatma Yapıcı, keledoşun bilhassa kışın kalabalık ailelerde oldukça tüketildiğini ve uzun süre tok tutma özelliğine haiz bulunduğunu dile getirdi.