Yenidoğan bebeklerde sarılık, gözlerde ve ciltte sararma şeklinde ortaya çıkar. Yenidoğanda sarılık hastalığına sebep olan bilirubin (karaciğer tarafınca üretilen sarı renkli sıvı), bebek 3 ila 7 günlük olduğu süre süresince en yüksek seviyeye ulaşır. Bu yüzden o dönemde bebeğin tabip tarafınca kontrolü önemlidir.
Sağlıklı, zamanında dünyaya gelen bebeklerin %60’ında, erken doğan bebeklerin %80’inde sarılık görülür. Sarılık görüldüğü an doktora başvurulmalıdır. Birkaç hafta kadar sürebilecek bu hastalık, fizyolojik muayene ve laboratuvar testleriyle takip edilir. Yenidoğan bebeklerde görülen sarılıkların bir çok tedavi gerektirmeyen (fizyolojik) sarılıktır. Bebeğin hafifçe sarılık geçirdiği belirlenirse herhangi bir tedavi uygulanması gerekmez. Bu dönemde annenin bolca sıvı alıp bebeğini sık emzirmeye devam etmesi önemlidir.
Doğumu takiben ilk 24 saat içinde görülen sarılık daima hastalık kaynaklıdır. Uzamış sarılık (14 günden daha uzun devam eden) ve şiddetli sarılık şeklinde durumlar gene hastalık göstergesidir. Bu vakaların hastanede kalması gerekebilir.
Halk içinde uygulanan yüze sarı tülbent örtmek şeklinde yöntemler yararsız olduğu şeklinde bebeğin sarılığının fark edilmesine de engel olabilir.
Sarılık Nedir?
Yenidoğan sarılığı bebeklerin üçte ikisinde görülen, kendiliğinden geçen sadece gene de ciddi durumlara yol açma ihtimali olan bir hastalıktır. Sarılık şiddetlendikçe sarılık sırasıyla yüz, beden, kol ve bacaklar ile son olarak olarak el içi ve ayak tabanında renk değişimi oluşuyor. İyileşme ise ayaktan kafaya doğru görülüyor, son olarak gözdeki beyaz kısım düzeliyor.
Hangi bebeğin tedavi edilmeyi gerektirecek düzeyde hastalık yaşadığına karar verebilmek bu aşamada mühim bir kriter. Teşhisi koyabilmek için takibin kesinlikle bir sıhhat profesyoneli tarafınca yapılması gerekiyor.
Bu hastalık, fizyolojik ve patolojik sarılık olarak iki ayrı grupta değerlendiriliyor. Bebeğin doğum haftası, kaç günlük olduğu ve riskler göz önüne alınarak bilirubin düzeyi değerlendiriliyor. Böylece sarılığın patolojik olup olmadığına karar veriliyor.
Sarılık Çeşitleri
Fizyolojik sarılık doğumdan sonrasında 2.-4. günlerinde başlıyor ve çoğu zaman herhangi bir tedaviye gerek kalmadan 7-10 günde kendiliğinden düzeliyor. Anne karnındaki bebeğin kanındaki bilirubin maddesi fetusa zarar vermiyor bundan dolayı plasenta aracılığı ile annenin kanına geçiyor, karaciğerinde işlenerek vücuttan atılıyor.
Bebeğin kanındaki bilirubin maddesi doğumdan sonrasında yavaş yavaş artmaya başlarken, geçici olan bu duruma fizyolojik sarılık deniyor. Biroldukça bebek için fizyolojik sarılık tedavi gerektirmeden geçebilecek bir durum olurken, buna rağmen bu zamanda tertipli olarak tabip nezarete yapılması koşul.
Patolojik sarılık ise çoğunlukla doğumdan derhal sonrasında ortaya çıkan ve ciddiye alınması ihtiyaç duyulan bir durum. Bu tip sarılıklar, anne ile bebek arasındaki kan uyuşmazlığına, anne kamında geçirilen bazı enfeksiyonlara, annenin kullandığı ilaçlara ya da bebekte doğuştan bazı maddelerin noksan olmasına bağlı olarak oluşabiliyor
Bunlara ek olarak “uzamış sarılık” olarak tanımlanan tablo, zamanında doğan bebeklerde iki hafta, erken doğanlarda ise üç haftadan uzun devam eden sarılığı ifade ediyor. Bu durumun detaylı değerlendirilmesi ve sebeplerinin tespit edilmesi gerekiyor.
Sarılık Neden Olur?
Genetik nedenler, yetersiz beslenme, erken ya da geç doğum şeklinde birçok unsur, yenidoğan sarılığının ortaya çıkmasında büyük rol oynuyor. Bu noktada ailelerin dikkatli olması ve emareleri fark ettiğinde derhal bir doktora başvurması gerekiyor.
Yenidoğan sarılığı kandaki ‘bilirubin’ adlı madde yükselerek, deri ve yanakların içi, gözün beyaz kısmı şeklinde bölgelerde birikmesi ile oluşan bir çeşit sarılık türü. Bu da bebeğin cilt ve göz renginde sararmayla kendini gösteriyor.
Sarılık Risk Faktörleri Nelerdir?
Yenidoğan sarılığı açısından riskli grupta yer edinen bebekler şunlar:
Erken doğum,
Emme problemi olan ve buna bağlı olarak iyi beslenemeyen bebekler,
Annesiyle kan uyuşmazlığı olanlar,
Doğum esnasında kafa derisi altında kanama meydana gelenler,
İlk 24 saatte sarılığı tespit edilenler,
Diyabetli annelerin bebekleri,
Sarılığı iki haftadan uzun sürenler,
Büyük kardeşlerinin bebeklik dönemlerinde ışık tedavisi gerektirecek kadar sarılık tespit edilmiş olan bebekler.
Belirtiler
Yenidoğan sarılığı yüzde başlıyor, sonrasında göz akı da sararıyor. Kandaki bilirubin seviyesi arttıkça sırayla göğse, karına, kol ve bacaklara doğru yayılıyor.
Ciltteki sarı renk en iyi gün ışığında ya da floresan lamba altında görülüyor.
Parmakla hafifçe burun yada karın cildine bastırılıp kaldırıldığında sarı renk daha
belirgin bir halde tespit edilebiliyor. Bebeğin cildindeki sarılık giderek koyulaşıp belirginleşiyor.
Sarılığı olan bebek uykuya daha oldukça eğilimli oluyor ve emmesi azalıyor.
Bebeğinin karın, kol ve bacaklarında sarılık olması, bununla beraber oldukça uyuması ve emmesinin zayıfladığının fark edilmesi halinde anne-babaların bebek kaç günlük olursa olsun derhal doktora başvurması gerekiyor. Bundan dolayı bu emareler, bilirubin düzeyinin yükselmiş olduğuna işaret edebiliyor.
Tanı Şekilleri
Yenidoğanlarda anne-babanın sarılığı farkederek hekime başvurmaları ve tanısının netleştirilerek gerekiyorsa tedaviye başlanması oldukça büyük ehemmiyet taşıyor; sarılık tedavisinde geç kalındığında kernikterus adı verilen ve sinir sisteminde ciddi hasarlara neden olabilen bir hastalık bebekte görülebiliyor.
Yenidoğanlarda meydana getirilen testlerde Anne-bebek içinde ABO ve RH kan uyuşmazlığı tayini ve bebeğin erken sarılık riski sebebiyle takip edeni yapılıyor. Taburcu öncesinde bebeklerin kan sayımları ve sarılık düzeylerine bakılıyor. Sarılık şüphesinde Kandaki bilirübin düzeyi topuktan alınan birkaç damla kanla kısa sürede ölçülebiliyor.
Tedavi Şekilleri
Tedavi gerekliliği 3 parametreye gore saptanıyor. Bunlar bebeğin ağırlığı, kaç günlük olduğu ve kandaki bilirübin düzeyi. Tedavi gerekip gerekmediğine çocuk doktoru bu parametreleri dikkate alarak karar veriyor.
Yenidoğan sarılığı, çoğu zaman iki hafta içinde kendiliğinden düzeliyor. Fakat bu zamanda tabip tarafınca uygun şekilde takip edeni ehemmiyet taşıyor.
Eğer bilirubin seviyesi yüksek ise bebek “fototerapi” denilen hususi dalga uzunlukta ışık yürüyerek lambalar altında ışık tedavisine doğal olarak tutuluyor. Bu ışık sarılığa yol açan bilirubinin idrarda çözünerek vücuttan atılmasını sağlıyor.
Fototerapi bebeğe herhangi bir halde zarar vermiyor. Bebeğin gözleri, ışıktan zarar görmemesi için kapatılıyor. Bazen yan tesir olarak ciltte kırmızı döküntüler, bronzlaşma ya da sık ve sulu dışkılama gözlenebiliyor.
Kan grubu uyuşmazlığı sebebiyle bilirubin düzeyi oldukça yükselmiş bebeklerde ise kan değişimi yapılması gerekebiliyor. Sarılığın önlenmesinde anne sütü ile beslenme ehemmiyet taşıyor. Bu nedenle olabildiğince erken dönemde, tercihen doğumu takip eden ilk saatte emzirmeye adım atmak gerekiyor.
Webhaberim.com
