Genel

Makine Gücü İle Arazi Hazırlığı ve Ağaçlandırma

Ağaçlandırma alanlarının makine eforu ile hazırlanması

Mekanizasyon; “üretimde insan alın teri yerine veya insan iş verimliliğini geliştirmek için üretim teknikleri ile kullanılan her türlü enerji kaynağı ve mekanik vasıtaların tasarımı, yapımı ve uygulanması, pazarlama, firma, bakım, onarım ve yayımı ile alakalı hizmetler” olarak belirlenmektedir (Zoralioğlu 1990). Başka bir tarifte insan ve hayvanın rastgele bir alet kullanılarak reelleştirdiği işlemler mekanizasyon olarak belirtilmektedir (Gürer ve Dönmez 1986).
Ağaçlandırma alanlarının hazırlanmasında da mekanizasyon (makine eforu) kullanılarak uygun usullerle daha etkin ve az maliyetle alan hazırlanabilmektedir. Ancak ekosisteme hasar vermemesi için makine ve teçhizatların şuurlu kullanılması gerekir.

Yapılan stok çalışmalarına göre, orman rejimi içindeki alanlarda 1980’li senelerin başında makine eforu ile alan hazırlığı yapılabilecek 1 milyon hektar alan bulunduğu belirtilmiştir.
Bilimsel bilgilere göre, yanlış olarak tarımda kullanılan meyilli vd. tarım alanlarının da dikkate alınması ile makinalı ağaçlandırma yapılacak alan ölçüyü büyük çapta çoğalabilecektir.

Mekanizasyonun ehemmiyetli taşıtlarından birisi olan traktör, ülkemizde ilk kere 20. Asrın başlarında zirai emeller için kullanılmıştır. Traktör kullanımının ağaçlandırma alanlarının hazırlanmasındaki yaygınlaşması ise çoğu zaman 1960’lı senelerde başlamıştır.
Türkiye’de kapsamlı aygıtlı ağaçlandırma araştırmaları da takribî 40 sene evvel başlatılmıştır (Gaddas 1976, Gürer ve Dönmez 1986, Ürgenç 1998a). Araştırmalar değişik bölgelere yaygınlaştırılmış; diri örtü pakliği, toprak işleme ve kültür bakımları için ekolojik şartlara uygun usullerle çekici efor ve donanımlar tanımlanmış ve donanımlarda iyileştirmeler yapılmıştır.

AGM bilgilerine göre, insan eforu ile alan hazırlığı tüm ağaçlandırma giderlerinin %40.2’sini oluşturmaktadır (Anon.
Makine eforu ile alan hazırlığında ise bu hisse %24.8 seviyesine kadar düşürebilmektedir (FAO 1976). Belirtilen sebeple alan hazırlığında makine kullanmaya meyil büyüktür. Ancak ülkemizde ağaçlandırma alanlarının hazırlanmasında kullanılacak aygıtlı çalışmaların yoğunluğu ekolojik, ekonomik ve sosyal şartlar dikkate alınarak kararlaştırılmalıdır. Aygıtlı çalışma yoğunluğunun ekolojik şartlara göre kırsal kesimdeki işsizlik sorununun dengelenmesine katkı yapacak biçimde tasarlanması uygun olur.
Bu sebeple hemen her bölgede ekolojik şartlara ve özellikle meyle bağlı olarak, ağaçlandırma alanlarının hazırlanmasında insan eforu ve makine gücünün birlikte kullanılması gerekliliği vardır. Bu gidişat kırsal bölgelerdeki işsizlik sualin eksiltilmesine katkı yapabilecektir. Ancak yarı kurak alanlarda yapılan toprak işlemelerinin en az 45 cm derinlikte olmasına itina gösterilmelidir. Ancak insan eforu ile örneğin 45 cm derinlikte teras yapımı pahalı bir uygulamadır.
Yahut teraslar mini ekskavatör veya örümcekle açılabilir. Makine eforu ile alan hazırlığı mevzusuna girerken evvel aygıtlı ağaçlandırma çalışmalarında bazı temeller açıklanacaktır.

Ağaçlandırma alanlarının makine eforu ile hazırlanmasında genel temeller

Ağaçlandırma alanlarının makine eforu ile hazırlanmasında bazı genel temeller yukarıyada açıklanmıştır. Bu alt kısımda ağaçlandırma alanlarının aygıtlı çalışmaya uygunluğu kriterleri ve mekanizasyon sistemi kısaca belirtilecektir.  Makine eforu ile ağaçlandırma alanlarının hazırlanması bir sistemdir.
Mekanizasyon sistemi ve sistemin halkalarındaki işlem yoğunluğu, ağaçlandırmanın emeline ve ekolojik şartlara göre değişir.

Makine eforu ile ağaçlandırma alanın hazırlığını yapabilmek için evvel alanın cihazlı çalışmalara uygunluk derecesini tanımlamak gerekir. Uygunluk derecesinin tanımlanmasında alanın yeryüzü özellikleri (arazi biçimi, mikro topoğrafya, meyil derecesi), toprak özellikleri (aşınma riski, taşlılık, kayalık gidişat, taban suyu, tuzluluk, toprak derinliği, tekstür, derenaj, toprak tepkini) gibi etkenler dikkate alınarak beşli bir sınıflama yapılmıştır (Gaddas 1976).
Cihazlı çalışmalar için uygun bir alanın içinde taşlık ve kayalık kısımlar veya taban suyu seviyeyi yüksek olan kısımlar bulunabilir. Bu kısımlarda cihazlı çalışma yapılmaması gerekir. Taşlık ve kayalık kısımlarda makine ekosisteme hasar verir. Vasıta ve donanım seri aşınır. Taşlık ve kayalık kısımlarda özel cihazlarla açılacak yeterli derinlikteki çukurlarda dikimler yapılabilir. Buna karşılık taban suyu seviyeyi yüksek alanlarda, cihazın sıkıştırması neticeyi toprakta oluşan kompaklaşma ve toprağın havalanmasının eforlaşması ekosisteme negatif tesir yapar.

Alanın makine eforu ile çalışmaya uygunluğu ele alındıktan sonra,  ağaçlandırmanın emeli tanımlanır.
Daha sonra çalışma sistemine uygun usul ve teçhizatlar ile bu teçhizatlara ve şartlara uygun çekici efor tipleri tanımlanır.

Verimli bir çalışma için eğitim ve organizasyonla alakalı olarak bazı çalışma ve tertip etmelerin yapılması gereklidir. Öncelikle sorgulayıcı (supervayzer), cerrah, cerrah destekçisi ve öteki çalışanlar iyi bir eğitimden geçirilmelidir.

Ağaçlandırmalarda mekanizasyon mevzusundaki yeniliklere geçim için aralıksız eğitimler ehemmiyet taşımaktadır.
Ayrıca etkin bir gider hakimiyet sisteminin kurulması ehemmiyet taşımaktadır (Devéria 1977, Zoralioğlu 1984, Bul 1986a, Dönmez 1986, Gürer ve Dönmez 1986). Çalışma hizmet alımı biçiminde yaptırılacaksa da belirtilen personellerin akıllı ve tecrübeli olmaları şartı aranmalıdır.

Ağaçlandırma alanlarının hazırlanmasının ormancılık teşkilatının kendi makine ve donanımlarıyla (AGM tarafından) yapıldığı dönemlerde, verimli çalışma bakımından bir çekici efor için en az 300 hektarlık bir alanın lüzumlu olduğu belirtilmiştir (Zoralioğlu 1984).
Ancak günümüzde ağaçlandırmaların önemli bir bölümü hizmet alımı yöntemi ile yapıldığından, çalışma olanakları çok daha küçük alanlarda yapılabilir. Esasen her işletme şefliği içinde hızlı gelişen yapraklı, iğne yapraklı yerli ve yabancı türlerin dikilebileceği verimli küçük alanların belirlenerek, uygun ekipman ve çekici güçle ağaçlandırılması ülke ekonomisine önemli katkılar yapabilecektir.

Makine gücü ile alan hazırlığına uygunluk bakımından yeryüzü şekli ve toprak özelliklerine göre 

arazinin sınıflandırılması (Gaddas 1976).

Yetişme civarı

sınıfı

Yetişme civarı

faktörü

Çok iyi arazi 

P1

İyi arazi

P2

Orta nitelikli arazi

 P3

Fakir

arazi

 P4

Ağaçlandırılamaz arazi

 NP

Faktörlerin kabul edilebilir üst sınırları

Arazi şekli

Düz-hafif meyilli

Düz-hafif meyilli

Orta meyilli

Meyilli

Dağlık

Mikro topografya

Düz oyuntusuz

Orta engebeli

Kırık

Çok kırık

Çok oyuntulu

Çok kırık

Çok oyuntulu

Meyil

20%

30%

40%

Kuzeyde %60

Güneyde %50

%60’dan büyük

%50’den büyük

Erozyon tehlikesi

Az

Az

Az

Orta

Yüksek

Taşlılık

Az taşlı

Orta taşlı

Orta taşlı

Çok taşlı

Çok taşlı

Kayalık

Kayasız

Az kayalı

Kayalı

Çok kayalı

Çok kayalı

Taban suyu

Derinde

Derinde

Orta derinlikte

Sığ

Yüzeyde

Toprak derinliği

91 cm’den derin

61 cm’den derin

31cm’den derin

16 cm’den derin

15 cm’den az

Tekstür

Hafif kaba  Orta-Ağır

Hafif kaba  Orta-Ağır

Çok kaba

Çok ağır arası

Çok kaba

Çok ağır arası

Çok kaba

Çok ağır arası

Çok bozuk

Drenaj

İyi

İyi

Bozuk

Bozuk

Çok bozuk

Ağaçlandırma alanlarının makine gücü ile hazırlanmasında kullanılan ekipman ve çekici güçler

Ülkemizde ağaçlandırma alanlarının makine gücü ile hazırlanmasında diri örtü temizliği için diri örtünün özelliklerine göre aşağıdaki işlem grupları oluşturulmaktadır (Cooling 1977, Deveria 1977, Dönmez 1984, Gürer ve Dönmez 1986, Zoralioğlu 1984; Bul 1986a).

·         Bozuk yapraklı koru,  bozuk baltalık, verimli baltalık, boylu maki

·         Bozuk iğne yapraklı koru

·         Maki (kısa boylu maki)

·         Funda (zayıf diri örtü)

Boylu maki grubunda bazı hallerde makine gücü ve işlem birim zamanları farklılıkları dışında yapılan işlemler bozuk yapraklı, koru, bozuk baltalık ve verimli baltalıklardakilerle ayni olduğundan, bu işlem gruba da birinci grup içine alınmıştır.
Çekici efor olarak da şartlara göre farklı eforlarda 2×4 lastik tekerlekli traktör (tarım traktörü), 4×4 lastik tekerlekli traktör veya paletli traktörler (dozer) kullanılmaktadır.

Yukarıyada açıklanan diri örtü işlem gruplarında uygun usullerle diri örtü arınıldıktan sonra yeniden bu işlem gruplarına uygun toprak işleme usulleriyle alanda toprak işlemesi yapılır. Toprak işlemede kullanılan teçhizatlar farklı tiplerde riper,  çok sınırlı olarak kazayağı takılmış riper, riper pulluk, diskli pulluk, ağır diskaro (ağır hizmet offset diskaro) ve bakım diskarosudur (offset hafif dalgalı diskaro).
Bunlardan özellikle ülkemiz ağaçlandırma alanlarının hazırlanmasında ve kültür bakımlarında kullanılanların işlevleri aşağıda açıklanmıştır.

Diri örtü pakliği için kullanılan teçhizatlar

Ağır hizmet örtü arınma tarağı: Diri örtünün köklenmesi ve şeritlerde istiflenmesi işlevini yapar. Teknik özellikleri değişik olan taraklar değişik efordaki paletli traktörlerle farklı çaptaki diri örtüyü kökler ve sıralar halinde istifler.
Dozer bıçağı ve kesici bıçaklardan çok daha az üst toprak taşıdığı için, ağaçlandırma alanlarının hazırlanmasında geniş kullanım alanı bulunmaktadır.

Çekiçli çalı doğrayıcı: Dip çapı 3-12 cm arasında olan maki ve çalı cinslerini doğrayarak toprak yüzeyine dağıtır. Bu işlem özellikle muhtaç topraklarda organik madde, azot ve değişik yiyecek maddelerine katkı yapar. Genelde 80-120 HP eforundaki 4×4 lastik tekerlekli traktöre monte edilir ve traktörün kuyruk milinden efor alarak çalışır.
Meyli % 40’dan yüksek alanlarda, uygun eforda paletli traktöre (dozer) monte edilir ve diri örtü pakliği % 60 meyle kadar yukarıyadan aşağıya doğru yapılabilir.

Zincirli veya bıçaklı çalı doğrayıcı: Dip çap 1-7 cm olan maki, funda ve çalı cinslerini doğrayarak toprak yüzeyine dağıtır. Döner zincirli veya döner bıçaklı tipleri bulunmaktadır. 75-120 HP eforunda 2×4 veya 4×4 lastik tekerlekli traktöre monte edilerek çalışır.
Çalışma sistemi çekiçli çalı doğrayıcı gibidir.

Yukarıyada belirtildiği üzere, diri örtü pakliğinde kullanılan çekici eforlar; yapılan işin gerektirdiği muhtelif efordaki paletli traktörler (dozer), 4×4 lastik tekerlekli traktör ve 2×4 lastik tekerlekli traktörlerdir. Gerektiğinde yarım paletli traktörler de kullanılabilir.

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2ae14874
Ağır hizmet örtü arınma tarağı (Foto: M.
Ayrıca pas taşı veya toprak içinde ve işleme derinliğinde mevcut sert katmanların kırılmasında işlev yapar. Araları takribî bir metre olan üç dişe sahiptir. Genelde 180-220 HP eforundaki bir paletli traktörün (dozer) veya daha düşük efordaki bir paletli traktörün ardındaya bağlanır. Hafif ve orta bünyeli topraklarda 80-120 HP eforunda lastik tekerlekli traktöre bağlanan değişik tipte 3’lü veya 5’li riper de bulunmaktadır. Riper özellikle yarı kurak alanlarda toprağın fiziksel özelliklerinin iyileştirilmesini, yağışların toprakta birikmesini ve köklerin toprağa daha derin nüfuzunu sağlar.

Kazayaklı (kunduralı) riper: Toprak katmanlarının karıştırılması için ripere “kazayağı” sınan papuç gibi bir parça takılır.
Biyolojik etkinliğin üst toprakta olması ve öteki bazı sebeplerle, toprak katmanlarının karıştırılması kararının iyi bir toprak analizinden sonra dikkatli olarak verilmesi gerekir. Ağaçlandırmalarda çok sınırlı kullanımı olan bir teçhizattır.

Riper pulluk: Toprağı derin (60-80 cm) olarak ve bütün alanda işleyen veya eşyükselti çarpıklarına paralel olarak gradoniler yapmakta kullanılan bir teçhizattır.
Tek soklu riper pullukla gradoni yapmak için birinci pulluk izinin yanından ikinci bir versiyon daha yapılır. Eforu 80-120 HP olan 4×4 lastik tekerlekli traktörle çekilir. Çift soklu döner kulaklı riper pullukla dönüşte de gradoni yapılır ve ekonomik çalışma sağlanır. Ağır topraklarda eforu daha fazla olan bir çekici efor kullanılabilir.

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2b09a445
makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2b3c8fbc
Çekiçli çalı doğrayıcı.
Altta: teçhizat çekiçlerinin yakından görünüşü

(Foto: M. Boydak).

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2b7a9357
makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2bab0271
Zincirli çalı doğrayıcılar.
Boydak). Altta: Zincirler düşey olarak dönmektedir (Foto: T. Zoralioğlu).

Diskli pullukHafif ve orta bünyeli, kırıntılı, cılız diri örtü bulunan topraklarda 30-45 cm derinlikte toprak işleyebilen bir teçhizattır. Pulluk kulakları çanak-disk biçiminde olup diskler dönerek toprağı işler (Fotoğraf 9.11). Sürtünme daha az olduğundan, daha düşük çekici eforla çekilebilir. Disklerin açıları değiştirilebilir. Ormancılıkta genelde 2-4 diskli pulluklar kullanılmaktadır.
Ülkemizde ağaçlandırma alanlarının hazırlanmasında kullanılmamaktadır.

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2be8c23a
Paletli traktöre (dozere) arkadan monte edilmiş üçlü riper (Foto: M. Boydak).

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2c219aec
Kazayaklı (kunduralı) riper.
Ağaçlandırma alanlarının hazırlığında nadide olarak kullanılan bir teçhizattır (Ürgenç 1998a)

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2c5dd7f7
Çift soklu döner kulaklı riper pulluk (Nevşehir-Avanos) (Resim ÇEM arşivinden sağlanmıştır).

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2c88b051
Diskli pulluk.
Zoralioğlu).

Ağır hizmet offset diskaro (ağır diskaro): Riperle derin toprak işlemesinden sonra veya hafif bünyeli kırıntılı topraklarda tarakla diri örtü pakliğinden sonra kesekleri parçalar ve monoton (homojen) dikim civarı oluşturur (Fotoğraf 9.12). Ayrıca yaptığı üst toprak işlemesiyle topraktan kapilar nem kaybını eksiltir. çoğu zaman eforu 80-120 HP olan 4×4 lastik tekerlekli traktörle çekilir.

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2ae14874

 
 4×4 traktöre monte edilmiş ağır diskaro (ağır hizmet offset diskaro).
Zoralioğlu).

Offset hafif dalgalı diskaro (bakım diskarosu): Dikimlerden sonra kültür bakımında kullanılan bir teçhizattır. Sıralar arasında toprağı 10-15 cm derinlikte işler ve diri örtüyü de hakimiyet eder. Ayrıca toprağın kapilar irtibatını kırarak, evapotranpirasyonla su kaybının eksilmesini sağlar. Eforu 55-75 HP olan 2×4 lastik tekerlekli traktör tarafından çekilir.

Öbür toprak işleme teçhizatları: Belirtilen donanımlara ek olarak günümüzde diri örtü pakliği veya toprak işlemede geniş çaplı kullanım alanı bulunan bazı eforlu vasıta ve donanımlar da bulunmaktadır.

EkskavatörPaletli traktöre (dozere) monte edilmiş eforlu bir kepçe ile teras, şerit veya dikim çukurları açmaktadır.
Yarı kurak ve kurak yetişme etraflarında da ağaçlandırma zaferine katkı yapacak etkin bir donanımdır.

Mini ekskavatörIsminden de anlaşılacağı üzere, minik eforda bir paletli traktöre (dozere) monte edilmiş, minik ancak tesirli kepçesi olan bir toprak işleme teçhizatıdır. Palet genişliği 1-1.5 m, donanımın ağırlığı 1.7-3.5 ton olan mini ekskavatör %40 meylin üzerinde de çalışabilmektedir.
Ayrıca dikim çukuru da açmaktadır.

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2cc3b8f7
Bakım diskarosu (Resim ÇEM arşivinden sağlanmıştır).

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2cfe26aa
Ekskavatör.
Bağımsız hareket eden lastik tekerlekleri ve denge sağlayan dişli kolları ile daha meyilli alanlarda teras, açabilmektedir. Dikim çukuru ve şerit de açmaktadır.
makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2d3d0ed5
Örümcek. Özel tasarımı olan ve daha meyilli alanlarda teras yapan bir donanımdır.

Tek dişli dip kazanAnakayanın yüzeye yakın olduğu efor ekolojik şartlarda, örneğin karstik alanlarda derin dikim çukurları ve teras açabilen, hidrolik sistemle çalışan eforlu bir donanımdır.
Anakayası yüzeye yakın olan topraklarda örneğin karstik alanlarda teras veya şeritler halinde toprağı işleyen eforlu bir donanımdır (Mersin-Mut) (Resim ÇEM arşivinden alınmıştır).

Darbeli deliciKayalık tabanların ağırlıkta olduğu ekosistemlerde kullanılan bir donanımdır. Paletli traktöre (dozer) önden monte edilir ve hidrolik sistemle çalışır. Özellikle ekstrem şartlarda dikim çukurlarının açılmasında ekonomi sağlar.
makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2d666235
Paletli traktöre (dozer) monte edilmiş darbeli delici.
Çılgınca).

Çukur açma burguları: Ağaçlandırmalarda dikim çukuru açmak için, genelde iki tip dikim çukuru açma burgusu kullanılmaktadır. Birinci tip dikim çukuru açma burgusu bir efor kaynağından efor alarak hafif-ağır topraklarda 15-60 cm çapta ve 80-100 cm derinlikte çukur açabilen burgudur (Saatçioğlu 1970a). Düz veya az meyilli alanlarda kavak dikim çukurlarının açılmasında kullanılan ve tarım traktöründen efor alarak çalışan burgular ülkemizde kullanılmaktadır.
makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2d9c822d
Kavak dikim çukurunun açılmasında kullanılan burgu (Foto: M.
Kırsal ağaçlandırmalarda işlenmiş orta bünyeli ve fazla sıkışmamış topraklarda kullanılır. Ülkemizde yarıkurak alanlarda 30-35 cm derinlikte işlenen teraslarda bu burgularla 50-60 cm derinlikte dikim çukuru açılması zaferi artırabilecektir. Ancak bu mevzuda ve doğrudan açılacak dikim çukurları için, ekonomik doğrultuyu dikkate alan araştırmalar yapılmalı ve daha sonra ülkemiz ağaçlandırmalarında kullanımına karar verilmelidir.

 

Çift riper+pulluk kulağı kombinasyonuÇift soklu riper pulluğa eş biçimde gradoni yapan bir teçhizattır.
Güçlü bir paletli traktörün (dozer) ardındaya bağlanarak işlev yapmaktadır.

Ağaçlandırmalar için bozuk yapraklı koru, bozuk baltalık, baltalık ve boylu maki alanlarının makine eforu ile hazırlanması

Diri örtü pakliği

Ülkemizde usul araştırmalarının yapıldığı bozuk yapraklı koru, bozuk baltalık ve baltalıkları oluşturan ağaç cinsleri; meşe cinsleri, kayın, gürgen, fındık ve kestane gibi cinslerdir.
Makilerin yetişme civarı veya başka tesirlere göre boyları değişmektedir. Belirtilen alanlarında ekonomik değeri olan tüm ağaçlar kesilerek ele alındığır. Kalan diri örtü uygun efordaki (160-230 HP) bir paletli traktöre (dozer) önden bağlanmış ağır hizmet örtü arınma tarağı ile köklenir.

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2dc5446b
makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2dfb3ece
Çift riper+pulluk kulağı kombinasyonu.
Boydak-M. Gözükara).

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2e34042b

Tarakla diri örtü pakliği yapılmış bir ağaçlandırma alanı (İzmit-Kerpe Araştırma ormanı)

(Resim Kavak ve Süratli Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü arşivinden sağlanmıştır).

Çekici efor tercihi kök yoğunluğuna bağlıdır.
Diri örtünün yığıldığı şeritlerdeki diri örtü evvelden arınılır. Diri örtü istiflerinin genişliği 3 m’yi en fazla 4 m’yi aşmamalıdır. Istifler arasındaki mesafe başta meyil olmak üzere, aşınma vaziyeti, dikim aralıkları ve ekonomik çalışma dikkate alınarak tanımlanır. Araştırmalara göre istifler arasındaki mesafeler bir tabloda bir araya gelmiştir (Dönmez 1984, Gürer ve Dönmez 1986).

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2e7899f4
Ağır hizmet örtü arınma tarağı ile arınılan ve eş rakım çarpıklarına paralel şeritler halinde istiflenen diri örtü (Foto: E.
Çalışılacak azami meyil derecesi %60, gerekli hallerde özel temkinlerle en fazla %80 olabilir (Gürer ve Dönmez 1986). Cerraha daha iyi bir fikir sağlamak için diri örtü pakliğine yamacın altından başlanır. Istifler arası mesafeler ve istif genişliği dikkate alınarak bir üst şeride geçilir. Kökleme işlemi sırasında üst toprak taşınması en aza indirilmelidir. Bu sebeple diri örtü pakliği toprağın tavda olduğu zaman yapılmalıdır. Toprak ıslakken diri örtü pakliği yapılmamalıdır.
Çalışma zamanını genişletme amacıyla cihazın zorlanmayacağı derecedeki toprak kuruluğunda, ilkbahar-güz periyodunda da çalışılabilir (Zoralioğlu 1990). Üst toprak taşınmasını en aza indirmek için ağır hizmet örtü arınma tarağının gövde kavisi, gövdedeki açıklıklar, tarak dişleri, dişlerin ebat ve kavisleri ekolojik şartlara göre araştırmalarla tanımlanmaktadır.

Vadi ve nehir yataklarının iki yakasında en az 25 m, şartlara göre 50 m genişlikteki şeritlerde, diri örtü köklenmeden natürel haliyle bırakılmalıdır.
Ayrıca iğne yapraklı ormanlar kurulurken yangın emniyet yol ve şeritleri kenarlarında da varsa yapraklı diri örtü 15-25 m genişlikteki şeritlerde değilmeden bırakılmalıdır.

Diri örtü pakliği sırasında azot ve organik maddelerin en fazla bulunduğu ve biyolojik etkinliğin sürdürüldüğü üst toprağın imkânlar miktarında az taşınmasına itina gösterilmelidir. Bu emelle yapılan araştırma neticelerine göre; bozuk koru, baltalık ve boylu maki alanlarında ağır hizmet diri örtü arınma tarağı, dozer bıçağına oranla toprağı daha az taşıdığından, diri örtü arınmak için uygun donanım olarak tespit etilmiştir (Bul 1984, Dönmez 1984, Tolay 1986, Zoralioğlu 1988, Ayık ve Ark.
Balıkesir-Domuzharmanı ve Antalya-Düzlerçamı yörelerindeki sınamalarda dozer bıçağı ile taşınan toprak, ağır hizmet örtü arınma tarağı ile taşınan toprağın sıra ile 2,5 katı ve 4 katı olmuştur (Bul 1986a, Ayık ve Yılmaz 1992, Zoralioğlu 1993). Antalya-Düzlerçamı yöresindeki araştırmalarda dozer bıçağı ve tarakla taşınan toprak sıra ile 11.3 cm ve 2.8 cm, Balıkesir-Domuzharmanı sınama alanında ise sıra ile 4.8 cm ve 2.0 cm olarak tespit etilmiştir.

Diri örtünün arınılmasından sonra tekrar alanı kaplama süratinin tanımlanması için çalı doğrayıcı, ağır hizmet örtü arınma tarağı ve teftişli yakma uygulanarak yapılan bir araştırmada; çalıların alanı yine kaplamasını en fazla geciktiren işlemin ağır hizmet örtü tarağı ile yapılan işlem olduğu tespit etilmiştir.
Sınamadan 4 sene sonra çalı tepe hacminin en az olduğu gidişatta toprak nemi ve ışık en fazla bulunmuştur. Su ölçüyü, alanda çalı bulunmayan durumda en fazla olarak tanımlanmıştır (Radosevich ve Osteryoung 1987; Lanini ve Radosevich’e atfen).

Toprak işleme

Bozuk yapraklı koru, bozuk baltalık, verimli baltalık ve boylu maki alanları, yukarıyada açıklandığı gibi, ağır hizmet diri örtü arınma tarağı ile diri örtü pakliği yapılan alanlardır.
Belirtilen alanlarda uygulanacak toprak işleme tekniği arazi meyli, salt toprak derinliği, taşlılık, tekstür, drenaj şartları ve toprak katmanlarının vaziyetine göre değişmektedir. Meyil, toprak işleme usulünü en fazla etkileyen faktörlerden birisidir.

Fiziksel özellikleri iyi derin topraklar
Meylin % 0-20 olduğu alanlar: Diri örtünün tarakla köklenmesi gidişatında toprak 30-40 cm ve yer yer daha derin işlenmektedir.
12 sene sonra yapılan değerlendirmelere göre, baltalığın tarakla köklenmesinden sonra ağır hizmet diskaro ile disklenmesi önerilmiştir (Tolay ve Ayberk 1988). Yağış ve yağış rejiminin yarı kurak mıntıkalardan çok daha iyi olduğu yörelerdeki bu tip fiziksel özellikleri iyi topraklarda, tarakla diri örtünün arınılmasından sonra riperle toprağın derin işlenmesine gerek yoktur. Başka bir deyişle tarak+riper+diskaro işlemi yerine tarak+diskaro işlemi, ekolojik ve ekonomik açılardan daha uygundur.
Iyi bir örnek oluşturması sebebiyle bu araştırmanın neticeleri aşağıda açıklanmıştır (Hızal ve Ark. 2002; 2007).

İzmit-Kerpe yöresinde yapılan bu araştırmada; bozuk baltalıkta ağır hizmet örtü arınma tarağı ile diri örtü köklendikten sonra riperle tamalanda derin toprak işleme, riper pullukla gradoni yapımı dahil değişik toprak işleme usulleri uygulanmıştır (1978). Alan 1979 senesinde 1+0 yaşlı sahilçamı (Pinus pinaster) ile ağaçlandırılmış, 1981 seneyi vejetasyon periyodu sonundaki ölçmelere göre, azami fidan yakalama galibiyeti ağır hizmet diskaro kullanılarak çapraz diskleme (10-30 cm derinlikte üst toprak işlemesi) yapılan ve gübre verilmemiş parsellerde tespit etilmiştir.
NPK gübresinin tesiri iki sene bakılmıştır. Aynı alanda 1978 senesinde yapılan toprak işlemesinden sonra; 1987 (8 sene sonra) ve 1999 (21 sene sonra) senelerinde yapılan ölçmelerde de toprak işleme usullerinin sahil çamının boy gelişmesinde ehemmiyetli bir fark yaratmadığı ortaya çıkmıştır. Bu neticelere göre, İzmit-Kerpe yöresi ve eş şartlarda fiziksel özelliklerin iyi olduğu derin topraklı alanlarda, tarakla diri örtü pakliğinden sonra ağır hizmet diskarosu ile çapraz diskleme önerilmiştir.
2002). Bu alanda 1978, 1986 ve 1999 senelerinde yapılan toprağın fiziksel özelliklerinin incelemeyi neticelerine göre, toprağın fiziksel özelliklerinin 1986 senesinde (toprak işlemeden 8 sene sonra) bozulduğu, 1999 senesinde (toprak işlemeden 21 sene sonra) (1986-1999) iyileştiği tespit etilmiştir. Belirtiler 8 sene sonra bozulan toprağın fiziksel özelliklerinin son 13 senede (1986-1999) iyileştiğini ortaya koymuştur. Ayrıca belirtilere göre, toprak işleme ile toprağın fiziksel özelliklerinde oluşan değişiklikler, işlemeden 8 sene sonra ortadan kalkmaktadır (Hızal ve Ark.
Yarıkurak ve kurak bölge ağaçlandırmaları için alan hazırlığında, diri örtü pakliğinden sonra veya diri örtüye değmeden açık alanlarda riperle derin işleme yapıldıktan sonra ağır diskaro geçirilir.

Meylin % 21-40 olduğu alanlar: Tarakla diri örtü pakliğinden sonra, aşınma riskini eksiltmek emeli ile %21-40 meyillerde diskleme yapılmaz. Bunun yerine 80-120 HP eforunda 4×4 lastik tekerlekli traktöre veya eforlu bir tarım traktörüne bağlı çift soklu (kulaklı) riper pullukla toprak 45-60 cm derinlikte işlenerek eş rakım çarpıklarına paralel gradoniler yapılır (Fotoğraf 9.24).
Ancak gradoni oluşturabilmek için riper pullukla bu pulluk izinin yanından ize paralel bir toprak işlemenin daha yapılması gerekir. Şayet pulluk döner kulaklı ise çekici efor dönüşünde de gradoni yapar. Aksi halde çekici efor geriye boş döner. Bu gidişat harcamaları artırır. Toprak şartlarının elvermesi vaziyetinde gradoni yapmak için olması gereken ve ekonomik donanım çift soklu döner kulaklı riper pulluktur. Gradonilerin aksları arasındaki yatay mesafe dikim aralıklarına göre tertip edilir.
Riper pullukla eş rakım çarpıklarına paralel olarak uygulanan gradonilerin yapımına yamacın alt kısmından başlanarak üst kısmına doğru devam edilir. Orta bünyeli topraklarda bazı hallerde bütün alan işleme yapmadan, riper pullukla alanın tamamında eş rakım çarpıklarına paralel olarak gradoniler yapılabilir. İşlenmemiş ağır topraklarda eforu daha fazla olan (180-230 HP eforunda) bir çekici efor kullanılabilir.

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2c5dd7f7
makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2ea4e35e
Riper pulluk.
Altta: Bu pullukla yapılan gradoni (Nevşehir-Avanos) (Resim ÇEM arşivinden sağlanmıştır).

Toprak derinliği 40 cm’den az olan problemli topraklar

Bu şartlarda toprak %0-40 meyiller arasında, uygun eforda (160-230 HP) bir paletli traktöre (dozere) bağlı üçlü riperle (riper aralıkları takribî 100 cm) derin olarak (60-80 cm) bütün alanda işlenir (Fotoğraf 9.25). Toprağın işlenmesi eş rakım çarpıklarına paralel olarak yapılır.  Üçlü riperle yapılan işlemede çekici eforda zorlama olursa, ortadaki riper çıkarılarak toprak işleme ikili riperle yapılır.
Böylece toprak takribî 1 m aralıkla bütün alanda ve eş rakım çarpıklarına paralel olarak işlenir. Bunu meylin %0-20 olduğu yerlerde 80-120 HP eforunda 4×4 lastik tekerlekli traktöre bağlı ağır diskaro ile bütün alanda diskleme izler. Diskleme eş rakım çarpıklarına paralel yapılır. Meylin %21-40 olduğu kısımda aşınmayı eksiltmek emeli ile diskleme uygulanmaz. Bu meyillerde yeniden 80-120 Hp eforunda 4×4 lastik tekerlekli traktöre bağlı çift soklu riper pullukla eş rakım çarpıklarına paralel gradoniler yapılır.
Gradoni aksları arasındaki yatay mesafe dikim aralıklarına bağlı olup genelde yatay olarak 3 m’dir (Cooling 1977, Günay 1982, Kantarcı 1982, Tolay 1987, Zoralioğlu 1984, Birler 2009).

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2ed6a0d3
 Riperle bütün alan derin toprak işlemesi (Resim ÇEM arşivinden sağlanmıştır).

Toprak katmanlarının vaziyeti
Toprağın üst katmanı kumlu alt katmanı kil ise, bazı gidişatlarda toprağın verimliliğini artırmak için katmanlar karıştırılabilir.
Kazayağı teçhizatı yalnızca toprak katmanlarının karıştırılmasına karar verilmesi vaziyetinde kullanılır. İzleyen işlemler yukarıyada açıklandığı gibi, meyiller dikkate alınarak uygulanır.

Ağaçlandırmalar için bozuk iğne yapraklı koru ormanlarının makine eforu ile hazırlanması

Bozuk iğne yapraklı koru ormanları ile kaplı alanlarda diri örtü yoğunluğu genelde fazla değildir. Bu sebeple diri örtü pakliği ve toprak işleme çoğunlukla tek işlemde birlikte yürütülür.
Bu gidişatta diri örtü pakliği ve toprak işleme bir işlemde birlikte yapılabilir. Örneğin uygun efordaki (160-230 HP) dozere bağlı bir riperle veya riper pullukla toprak işlenirken kökler de çıkarılır. Daha sonra 80-120 HP eforundaki 4×4 lastik tekerlekli traktöre arkadan bağlı bir ağır hizmet diskarosu ile alanda diskleme yapılırsa dikim ve bakım çalışmaları basitleşir. Paletli traktörün (dozer) hareket kabiliyetinin eksil için, gövdelerin en fazla 15 cm yüksekten kesilmesi gerekir.
Bununla birlikte nemli veya yarı nemli alanlarda, kalın gövdeli olmayan bozuk iğne yapraklı korularda, kök sökümü için ağır hizmet örtü tarağı da kullanılabilir. Köklemeden sonra alanın 80-120 HP eforundaki 4×4 lastik tekerlekli traktöre arkadan bağlı ağır hizmet diskaro ile disklenmesi gerekir.

Ağaçlandırmalar için kısa boylu maki alanlarının makine eforu ile hazırlanması

Diri örtü pakliği

Kısa boylu maki Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinin tipik vejetasyonudur.Otlatma etkileri dışında kısa boylu makilerin boyları daha verimsiz yetişme ortamı koşulları nedeniyle kısadır. Yöntem belirlenmesine esas olan araştırma Laurus nobilis, Cistus villosus, Callanu vulgris, Myrtus communis, Arbutus sp. Türleri, Phillyrea sp., Vitex agnus-castus, degrade Pinus brutia gibi türlerin bulunduğu alanlarda yapılmıştır. Kısa boylu makilerin bulunduğu alanlarda, genelde ana kaya yüzeye yakın, toprak sığ ve fakirdir. Maki tablolarıyla ilgili olarak üç seçenek üzerinde durulabilir.

Makilerin kısa boylu kalması toprak ve diğer ekolojik koşullara bağlı olarak verim gücünün düşüklüğünden kaynaklanıyorsa, bu alanlarda ağaçlandırmalarla verimli bir orman kurulması beklenemez. Buna ek olarak alçak boylu makiler tür çeşitliliği bakımından da zengindir. Eğer bir kısa boylu maki alanında yapılacak ağaçlandırma ile birinci veya ikinci bonitet bir orman kurulamayacaksa, maki alanının ağaçlandırılmasına gerek olmayabilir. Bu koşullarda maki alanı olduğu gibi bırakılmalıdır. Varsa geniş boşluklar ağaçlandırılabilir.

Buna karşılık toprak orta derin veya derinse, toprak verimli olabilir ve makinin kısa boylu kalması başka etkilerden kaynaklanabilir. Çalışma yöntemi daha önce açıklanan bozuk baltalık ve boylu maki alanlarında belirtildiği gibidir.

Verim gücünün düşük olmasına karşın bu kısa boylu maki alanlarında ağaçlandırma yapılması kararının verilmesi durumunda, diri örtünün çekiçli veya kesici bir çalı doğrayıcı ile doğranarak (genelde çekiçli çalı doğrayıcı tercih edilir) alana dağıtılması, organik madde ve azot kaybının önlenmesi bakımından önem taşır (Cooling 1977, Dönmez 1984, Gürer ve Dönmez 1986, Zoralioğlu 1984; 1990). Besin maddelerinin büyük çoğunluğu ağaçların yaprak, sürgün, ince dalları (10 cm kalınlıktan daha ince), küçük kökler ve kabukta yer alır. Ormanın ölü örtüsünde yoğun olarak bulunur (Saatçioğlu 1970a, Smith ve Ark. 1997). Yaklaşık 10 cm’den kalın odunların ormandan çıkarılması besin maddelerini belirgin olarak azaltmaz. Çünkü belirtilen kalın gövde odunları, enerjinin biriktiği kısımlar olup, karbon, hidrojen ve oksijenden oluşan selüloz ve lignin içerirler. 1997; Weetman ve Webber’e atfen).

Çekiçli çalı doğrayıcılarla çalışma sistemi eğim durumuna göre değişir:

Eğimin %0-30 olduğu alanlarda uygun güçteki (80-120 HP) 4×4 lastik tekerlekli traktöre bağlı çekiçli çalı doğrayıcı ile dairesel veya elips şeklinde bir çalışma yapılır (Cooling 1977, Dönmez 1986, Gürer ve Dönmez 1986, Tolay 1987, Zoralioğlu 1990).

makine gucu ile arazi hazirligi ve agaclandirma 6228f2f0f0f1b
Çekiçli çalı doğrayıcı ile diri örtü temizliği. Boydak).

Eğimin %31-60 olduğu alanlarda düşük güçteki bir paletli traktöre bağlı çalı doğrayıcı ile yukarıdan aşağıya doğru çalışılır. Yukarı doğru çıkarken, ekipmanın çalışması çekici gücü zorlayacağından, çekici güç yukarıya boş döner.

Çalı doğrayıcılarla diri örtü temizliği yapılan kısa boylu maki alanlarında önemli sorunlardan birisi de köklerin toprak işlemesini zorlaştırmasıdır (Gürer ve Dönmez 1986, Zoralioğlu 1984). Diri örtü ile sık mücadele gerekir. Yarı kurak ve kurak bölge ağaçlandırmalarında çalı doğrayıcıların neden olduğu bu olumsuzluklar, insan gücü ile diri örtü temizliğinde daha da fazladır (Zoralioğlu 1990). Bu nedenle bazı ülkelerde diri örtünün doğranmasından sonra herbisit kullanılabilmektedir. Türkiye ormancılığında diri örtü temizliğinde genel olarak herbisit uygulaması yapılmamaktadır. Ülkemizde çalı doğrayıcılardan sadece çekiçli çalı doğrayıcı çok sınırlı olarak kullanılmış olup günümüzde hemen hiç kullanılmamakta, diri örtü temizliği için genelde tarakla işlem yapılmaktadır.

 Toprak işleme

Maki alanlarında diri örtünün çalı doğrayıcılarla doğranmasından sonra toprak işlemede koşullara göre bazı seçenekler uygulanabilir.

Eğimin % 0-20 olduğu alanlar: Kök yoğunluğunun fazla ve toprağın ağır olması durumunda eğimin %0-20 olduğu alanlarda 160-230 HP gücündeki paletli traktöre arkadan bağlı üçlü riperle, toprak eş yükselti eğrilerine paralel yönde derin olarak (60-80 cm derinlikte) işlenir (Resim 9.24). Dönüşte bir riper, önceki iki riper izi arasından geçer. Riperlemeyi 80-120 HP gücünde 4×4 lastik tekerlekli traktöre arkadan bağlı ağır hizmet diskaro ile diskleme izler (Cooling 1977, Tolay 1987, Ürgenç 1998a, Zoralioğlu 1984).

Eğimin % 21-40 olduğu alanlar: Eğimin %21-40 olduğu kısımlarda 80-120 HP gücünde 4×4 lastik tekerlekli traktöre arkadan bağlı tek veya iki soklu riper pullukla, 3 m yatay aralıklarla eşyükselti eğrilerine paralel gradoniler yapılır (Cooling 1977, Zoralioğlu 1984, Dönmez 1986, Tolay 1987, Ürgenç 1998a) (Resim 9.24).

Toprak işlemede, toprak koşullarına göre aşağıda belirtilen alternatif uygulamalar da yapılabilir:

·         Eğimin %0-40 olduğu alanlarda, uygun güçte (80-120 HP) 4×4 lastik tekerlekli traktöre arkadan bağlı bir diskli pullukla toprak tam alanda işlenir. Bunu aynı çekici güce arkadan bağlı iki soklu riper pullukla 3 m yatay aralıklarla eş yükselti eğrilerine parelel gradonilerin yapımı izler.

Toprak özelliklerine göre, başka toprak işleme tekniklerine de başvurulabilir.

Ağaçlandırmalar için zayıf diri örtü ile kaplı alanların hazırlanması

Diri örtü temizliği

Kökboğazı çapı 1-3 cm olan diri örtü, ağaçlandırma mekanizasyonu açısından zayıf diri örtü olarak tanımlanmaktadır. Ve benzeri bitkilerden oluşmaktadır. Bazı çalı türlerinin (örneğin karaçalı) temizlenmesi de aynı yöntemlerle yapılabilmektedir. Fundalıklar genelde organik madde içeriği zayıf, sığ ve fakir topraklar üzerinde yer almaktadır. Bu tip fakir alanlarda erozyona neden olmayacak ve toprağın organik madde miktarını artıracak yöntemler uygulanmalıdır. Bu amacı gerçekleştirmek için özellikle zayıf diri örtünün yoğun olması durumunda diri örtünün tercihen çekiçli bir çalı doğrayıcı (veya koşullara göre döner zincirle veya döner bıçakla çalı doğrayıcılarla) parçalanarak, toprak yüzeyine dağılımını sağlamak gerekir  (Cooling 1977, Dönmez 1986, Gürer ve Dönmez 1986, Tolay 1987, Zoralioğlu 1984, Ürgenç 1998a) (Resim 9.25, Resim 9.6, Resim 9.7) Zayıf diri örtünün seyrek olması durumunda ise, toprak işlenerek, tek bir işlemle diri örtü toprağa karıştırılabilir.

Funda ile kaplı alanlarda, kısa boylu maki alanlarındakine benzer şekilde ekolojik koşullar iyi bir şekilde değerlendirilerek ağaçlandırmaya karar verilmelidir. Funda ile kaplı alanlarda çalı doğrayıcı kullanılması durumunda temizlik için % 0-30 eğim arasında, yeterli güçte 2×4 lastik tekerlekli traktör veya (80-120 Hp) gücünde 4×4 lastik tekerlekli traktöre bağlı çalı doğrayıcılar kullanılır ve dairesel bir çalışma yapılır. Eğimin %31-60 olduğu kısımlarda ise uygun güçte bir paletli traktöre (dozere) bağlanan çalı doğrayıcı, yukarıdan aşağıya doğru çalışılır.

Zayıf diri örtünün seyrek olması durumunda diri örtü temizliği, aşağıda açıklanacağı üzere,  toprak işleme yöntemleriyle kombine edilerek tek işlemde yapılır.

Toprak işleme

Zayıf diri örtü ile kaplı alanlarda diri örtü yongalandıktan sonra toprak işleme için kısa boylu maki alanları için yukarıda açıklanan seçeneklerinden birisi uygulanabilir. Bu durumda koşullara göre bazı seçenekler uygulanabilir:

a.       Eğimin %0-40 olduğu alanlarda 80-120 HP gücünde 4×4 lastik tekerlekli traktöre bağlı bir riper pullukla, eş yükselti eğrilerine paralel yönde toprak işlenerek 3 m yatay aralıklarla gradoniler yapılır.

b.      Eğimin %0-40 olduğu alanlarda gücü 80-120 HP olan 4×4 lastik tekerlekli traktöre bağlı ağır bir diskaro ile birbirlerine dik yönde ve tam alanda diskleme yapılabilir. Bu yöntem kumlu, kumlu balçık ve balçıklı kum gibi daha hafif topraklarda, uygun bir alan hazırlığı sağlayabilmektedir.

c.       Eğimin %0-40 olduğu alanlarda, gücü 80-120 HP olan 4×4 lastik tekerlekli traktöre bağlı diskli bir pullukla (Resim 9.10), toprak eş yükselti eğrilerine paralel olarak tam alanda sürülebilir.  Diskli pulluk işlemi ağır diskaro işleminden daha etkindir.

Dikimlerden sonra kültür bakımı

Alan hazırlığı, tür seçimi tohum orijini, fidan kalitesi ve dikim zamanı gibi konulara özen gösterilmesi halinde fidan tutma başarısı yüksek olur ve tamamlamalara gerek kalmaz. Fidan ölümleri toplu ve büyük boşluklar yaratmışsa, dikim aralıkları genişse ve sıralar üzerinde yan yana iki veya daha fazla fidan kaybolmuşsa tamamlama yapılır. Kavak ve okaliptüs gibi dikimden sonra idare süresinin sonuna kadar aralama yapılmayacak türlerde, birinci vejetasyon dönemi sonunda tek ağaç kayıplarında dahi tamamlama yapılmalıdır.

Dikim yöntemleri ve dikimlerden sonra kültür bakımları “Bölüm 11” ve “Bölüm 16”da açıklanmıştır. Tarakla diri örtü temizliği yapılmış alanlarda, %30-35 eğime kadar önce fidan sıraları boyunca ve fidanın iki yanını kapsayan 40-60 cm genişlikteki bir şeritte çapa ile diri örtü temizliği ve toprak işleme yapılır. Yağışlı bölgelerde çapa işleminin koşullara göre fidanların kökboğazı etrafında 60×80 cm boyutlarındaki bir alanda yapılması da yeterli olabilir. Bu çapalama işlemi ile fidanlar görünür duruma da gelir.  İkinci işlem olarak 2×4 lastik tekerlekli tarım traktörüne (65-75 HP) veya 80-120 HP gücünde 4×4 lastik tekerlekli traktöre arkadan bağlı bakım diskarosu ile fidan sıraları arasında diskleme yapılır (Resim 9.27). Makine gücü ile alan hazırlığından sonra diskaro ile bakım yapabilmek için, fidan sıraları arasında en az 3.0 m mesafe olması gerekir. Yani fidan dikim aralığı bir yönde en az 3.0 m olmalıdır. Bakım diskarosunun toprak işleme derinliği yaklaşık 10-15 cm’dir. Diskleme sonucu toprak işleme ile birlikte diri örtü kontrolü de yapılmaktadır. Yapılan bu sığ işleme ile kapilar kanallar kırıldığından ve diri örtü azaltıldığından evapotranspirasyonla su kaybı azalmaktadır. Fidan sıraları arasında gene insan gücü ile fidanlara zarar verebilecek diri örtü kontrol altında tutulur. Yağışın yeterli olduğu bölgelerde çapalama fidan kökboğazı etrafında örneğin 60×80 cm boyutlarındaki bir alanda da yapılabilir.

Diri örtünün çekiçli veya zincirli çalı doğrayıcılarla doğrandığı alanlarda, fidan sıraları boyunca fidanların her iki tarafında yaklaşık 30-40’ar cm genişlikte olmak üzere, toplam 60-80 cm genişlikteki bir şeritte insan gücü ile çapalama yapılmalıdır. Diri örtünün çalı doğrayıcalarla temizlenmiş olduğu bu alanlarda, diri örtü köklenmemiş olduğundan fidan sıraları arasındaki bakım işlemleri bakım diskarosu ile yapılamamaktadır. Bunun yerine fidan sıraları arasındaki diri örtü %0-35 eğimler arasında zincirli çalı doğruyıcılar, eğimin %35-40’tan fazla olduğu kısımlarda ise insan gücü ile kontrol edilmektedir. Zincirli çalı doğrayıcının bulunmaması durumunda fidan sıraları arasındaki diri örtü kontrolü, tüm eğimlerde insan gücü ile yapılmaktadır.

Kültür bakımları en az üç yıl devam etmelidir. Fidan sıraları boyunca da insan gücü ile çapalama yapılmaktadır (Fotoğraf ÇEM arşivinden sağlanmıştır).

Ağaçlandırma alanlarının hazırlanmasında birim zamanlar

Yukarıda belirtildiği gibi, insan gücü ile alan hazırlığı tüm ağaçlandırma giderlerinin %40.2’sini oluşturmaktadır (Anon. 1984). Makine gücü ile alan hazırlığında bu pay %24.8 düzeyine düşebilmektedir (FAO 1976). Alan hazırlığı ağaçlandırma giderleri içinde en yüksek paya sahiptir. Bu nedenle iyi bir organizasyon, doğru yöntem seçimi, eğitimli elemanlar, gezici bakım servisleri ve iyi bir masraf kontrol sistemi ile en verimli çalışmanın yapılması hedeflenmelidir.

Ağaçlandırma alanlarının mekanik yöntemlerle hazırlanmasında insan gücü veya makine gücü ile yapılan diri örtü temizliği, toprak işleme ve kültür bakımları yöntemlerinde yapılan işlemlere ait birim zamanlar, ülkemizin bazı bölgeleri için araştırmalarla belirlenmiş olup bir kısım yayınlarda yer almaktadır (Devéria 1977, Kingston 1977, Zoralioğlu 1984;1988;1990, Bul 1984; 1986b;c, Tolay 1984, Dönmez 1986, Ertaylan ve Bul 1986). Bazı işlemlerde ise, birim zamanlar bakımından farklılıklar bulunmaktadır. Bu durum genelde yeryüzü şekli, diri örtü ve toprak koşullarındaki farklılıklar; kullanılan çekici gücün yeniliği ve gücü ile operatörlerin deneyim farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Araştırma sonuçları esas alınarak işlemlere göre belirlenmiş birim zamanlar, belirtilen kaynaklardan yararlanılarak bir tabloda toplanmıştır.

.

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu
toptan çakmak
Pusulabet Betoffice Giriş ataşehir escort pendik escort sitene canlı tv ekle bonus veren siteler deneme bonusu veren siteler madridbet meritking kingroyal madridbet yeni giriş kingroyal giriş